मला अभिमान वाटतो कौस्तुभची कथा आपल्या समोर सादर करताना....आपल्या लेखनकार्यशाळेत सापडलेला हिरा आहे हा...

मैत्रीण – कौस्तुभ कल्पना विलास

आठवडाभर ऑफिसात शिणल्यावर...

रविवारी बायकोलाच्या आदेशाने तोंड वाकडे करत घर आवरत होता...

अडगळीच्या खोलीत वस्तू टाकताना एक परिचीत आवाज आला आणि एक वेगळीच चमक डोळ्यात तरारली, सगळा शिणवटा निमिषात गायब झाला...

वेगाने तिकडे झेपावून अडगळीतून त्याची जुनी गर्लफ्रेंड बाहेर काढली....त्याची गिटार...

फार सुंदर गोष्ट आहे राहुलची....अशीच स्वप्न पहात मी सुद्धा माझ्या आयुष्याची सुरुवात केली होती....दिवसा दहा रुपये पगारावर...

स्वप्न – राहुल सावंत

सकाळी 8:30 च्या सुमारास मी अंधेरी स्टेशनवर उतरलो. तब्बल एक दिड महिना मुंबईला राहिल्यानंतर आणि बऱ्याच लहान मोठ्या ठिकाणी मुलाखती दिल्यानंतर आज नोकरीचा योग जुळुन आला होता.

खरं तर कालच मी कॉल सेन्टर साठी मुलाखत दिली होती आणि आश्चर्य म्हणजे मी ती मुलाखत(इंग्रजीत असून देखील) पास होऊन आजपासून नोकरीवर रुजू होणार होतो. एवढी साधी सोपी आणि सरळ मुलाखत माझी या आधी कुठेच झाली नव्हती. जणू त्यांना मला कामावर घेण्याशिवाय पर्यायच नाही अशा अविर्भवात त्या मॅडमनी माझी मुलाखत घेतली आणि 6000 प्रति महिना पगाराच्या नोकरीवर उद्यापासून रुजू होण्याचे अदेश दिले. 9 वाजता मला पोचायचं होत. मी चालत चालत 8:45 पर्यंत ऑफिसकडे पोहोचलो, काल पाहिलेल्यापैकी एक मुलगा हातात झाडू घेऊन ऑफिस साफ करत होता, त्याच काम झाल्यावर मी आत शिरलो.

"इंटरव्ह्यू के लिये आये हो क्या?" त्याने विचारलं

"नही मै आज से यहा काम करुंगा" मी उत्तरलो

तो हसत हसत काहीतरी पुटपुटला आणि निघून गेला

थोड्या वेळाने काल माझी मुलाखत घेतलेल्या मॅडम आणि सोबत 3,4 माझ्या मुल ऑफिस मध्ये दाखल झाले, सुरुवातीला त्या मॅडमनी माझ्याकडे दुर्लक्ष केलं पण नंतर बराच वेळ तसाच बसून राहिल्यावर मी स्वतः जाऊन त्यांना आजपासून नवीन जॉईन झाल्याची आठवण करून दिली. त्यांनी सोबतच्या मुलांना मला काम समजवायला सांगितलं त्यांच्यातल्या एकाने मला खुणेने बोलावून घेतलं.

"क्या नाम है ?" त्याने विचारलं

"राहुल सावंत '' मी पुटपुटलो.

"ये पाम्प्लेट पे पीचे तुम्हारे नाम का initial लिखो, हंमे आधे घंटे मे काम के लिये निकलना है'' असं म्हणत त्याने माझ्या हातात एक 300 /400 पाम्प्लेट दिले.

Walk in interview for call centre असं त्यावर लिहिलं होतं. कामाला सुरुवात झाली होती,जवळ जवळ अर्ध्या तासाने मी त्या साऱ्या पाम्प्लेटच्या मागे माझे initial केले, माझं काम झालं आहे हे लक्षात आल्यावर त्या मुलाने मला निघायचा इशारा केला. मी पाम्प्लेट घेऊन निघालो. आम्ही स्टेशनच्या दिशेने निघालो होतो, त्या मुलाला कुणाचा तरी कॉल आला, तो फोन वर मराठीत बोलत असल्याचं पाहून माझ्या चेहऱयावर नकळत हसू उमटलं. मुंबई महाराष्ट्रात असून देखील मराठी माणूस सापडल्यावर एवढा आनंद होणं म्हणजे परदेश वारीत एखादा भारतीय भेटण्यासारखं आहें हे आमचं दुर्दैव.

त्याचा फोन झाल्यावर मी त्यांच्याशी मराठीत संवाद साधायला सुरुवात केली, आम्ही एकमेकांबद्दल बरीचशी माहिती गोळा केली, वाटेत एका पान टपरीवर तो थांबला त्याने सिगारेट मागितली:

"काय शिकलायस ?" माझ्या दिशेने धूर सोडत त्याने विचारलं

"बी कॉम आणि MSCIT केलंय" मी ऊत्तर दिल

"कामाबद्दल काही बोलणं झालय का तुझं ऑफिस मध्ये ?" त्याने हसत हसत विचारलं

मी नाही म्हटलं.

"ठीक आहे दुसरं काही मिळाल की मग हे सोडून दे." सिगारेटचा शेवटचा झुरका घेत तो म्हणाला

मला पहिल्याच दिवशी तो नोकरी सोडण्याचा सल्ला देत होता,मी त्याच्या बोलण्याकड दूर्लक्ष केलं. आम्ही स्टेशन वर पोहोचलो.तो मला पब्लिक ब्रीज वर घेऊन गेला,मला कुठे नेतोय मला काही कळत नव्हतं ,ब्रिजवर फार गर्दी होती. त्याने एक दोन मिनिटं इकडे तिकडे पहिलं आणि पिशवीत हात घालून मघाशी INITIAL केलेले पॅम्प्लेट्स काढले आणि माझ्या हातावर टेकवले.गर्दीच्या दिशेने इशारा करत मला वाटायचे आहेत असे सांगितले. क्षणभर काय चाललंय मला काहीच कळलं नाही.

मी त्यांच्याकडे बघत राहिलो,

"बघू नको हेच काम करायचय तुला" तो केविलवाणा हसत म्हणाला

त्याने माझ्या हातातले थोडे पॅम्प्लेट्स घेतले आणि वाटायला सुरुवात केली. माझ्या पायाखालची जमीनच सरकली होती. आपल्याला हे काम करण्यासाठी बोलावलंय यावर विश्वासच बसेना. मी हातातले पॅम्प्लेट्स पिशवीत भरले आणि ब्रिजवरच बाजूला जाऊन उभा राहिलो.

जवळ जवळ अर्धा तास थोडेफार पॅम्प्लेट्स वाटून झाल्यानंतर तो मुलगा माझ्या दिशेने आला.

त्याने खिशातली सिगारेट काढून पेटवली माझ्या कडे हसत बघत राहिला

"मित्रा मी तुला म्हटलं होत हे काम तुझं नाही, आम्ही दहावी नापास तू बी कॉम झालेला मुलगा, अशी काम तुला शोभत नाहीत, त्यात या नोकरीत पगाराची हमी नाही, तू जे INITIAL केलेस ना ते पॅम्प्लेट्स घेऊन कोण मुलाखत द्यायला आलं तरच पगार मिळतो, तसच आपण ब्रिजवर कचरा करतो म्हणून BMC वाले पकडून मारतात. म्हणून तुला म्हणतो निघून जा इथूनच तुझ्या ढंगांची एखादी चांगली नोकरी पकड,बाकी तू ठरव"

त्याची सिगारेट संपली तो पुन्हा पॅम्प्लेट्स घेऊन ब्रिज च्या मध्यभागी जाऊन उभा राहिला.

मी पिशिवीतल्या पॅम्प्लेट्स कडे बघत उभा होतो, आता निर्णय मला घ्यायचा होता. खिशात फक्त २०० रुपये उरले होते, २ महिने पप्पांकडे आधीच खूप पैसे मागितले होते, अजून कुठे नोकरी मिळण्याची ही खात्री नव्हती. त्या गर्दीत उभा राहुन पॅम्प्लेट्स वाटायचे की पुन्हा रिकाम्या हाताने घरी जाऊन नव्या नोकरीची स्वप्ने बघत दिवस ढकलायचे माझ्यासमोर दोनच पर्याय होते. त्या गर्दीत उभं राहून पॅम्प्लेट्स वाटण्यामध्ये कमीपणा वाटण्यासारखं काही नव्हत पण अशा कामाचा अनुभव म्हणून मला काही उपयोग होणार नव्हता. मनात असंख्य प्रश्न उभे राहिले. पप्पांचा आजारपण, काटकसर करून घर चालवताना आईची होणारी कसरत, माझ्यासारखेच दिवस काढणारा माझा भाऊ, आत्या आणि सारे मला आठवू लागले, डोळ्यासमोर गावाकडच चित्र उभं राहील. मी आज हार मानून घरी गेलो असतो तर पुन्हा कधी दुसरी नोकरी लागेल काहीच कल्पना नव्हती, माझाकडे दुसरा पर्याय नाही असं ठरवून पिशवीतले पॅम्प्लेट्स काढून ब्रिजच्या मध्यभागी जाऊन उभा राहिलो.

भर उन्हात माझ्या डोळ्यात आभाळ दाटलं होत, मी खाली मान घालून दोन्ही हातानी पॅम्प्लेट्स वाटत होतो.

नुक्कड हे महत्वाचे लघुकथांचे महत्वाचे व्यासपीठ होते ते अशा कथांमुळे....मयुरा खरे...लेखन प्रवासात स्वतःला घडवत बदलत जाणारी लेखिका....

मलमपट्टी – मयुरा रोहित खरे

पाठ पाय हात डोकं सगळंच जाम दुखतंय. पोलिसांनी कुटून काढल्यावर काय होणार दुसरं? त्यात आई म्हणते राजा आधी नाही सांगायचं का??? मी होते ना खंबीर?

चार वेळा आयला म्हनलो असलं

“ये आये ऐकणा ऐकणा बाई लयी बीजी व्हती आता कशी आली लुगड्याचा घोळ सावरत सावरत विचाराया. आता सगळे सगळे सगळे येतीन भेट घेतीन कामचं असं केलय मी नव्ह का?? तीन तालुके अर्ध शहर आमच्या म्हंजी माह्या मुळे हलेले तर...प्रशिद्ध लोकांले पन तरास झाला नव्ह का. आपुन पूड गेलेलो कस चालणार? हाणला च्यायला मदारचोदांनी. मित्र विचारून गेले अरे लेका आम्ही नव्हतो का??? जीवाला जीव देनारे आपन... यक फोन केला असता तर?? काय फोनगीन केले नव्हते का मी ऑ??? लै बीजी झालते सगळे नंतर बोलू नंतर बोलू सांगत. फोन वर आता कसा काय वेळ मिळाला ह्यांना?? आता बगा कशे शेपूट घेऊन आले सगळे! नावच काडल न मी तसं समाधान समाधान ह्येलाच म्हनत असतीन भो.

एक पोलीस हे बघत होता लांबून.

“आईला पळवला भोसडीच्याने. मित्रांना दिमाग दाखवला हारामखोरानी! वय काय?? करतोय का?? साला चड्डी पिवळी झालती मगाशी ते नाही सांगत ओठ पिळीं तर दूध निघेल न जणू तानाजी आहे असं वागतोय! सकाळी फोन आला की शहाराबाहेरच्या पयलॉन वर एक चढून बसलाय साली आमचीच ड्युटी लागली तिथं भर उन्हात गेलो. च्यामायला तिथं हे बेण वर न शॉक लागता गेलं कसं??

अग्निशमनवाले आले आम्ही गेलो!! अंबुलन्स बोलावलेली!!

वर जाणार कस?

शेवटी वीज पुरवठा थांबवला तीन तालुक्याची वीज गेली पाच तास ह्या गाढवामुळं तीन तालुक्याची वीज!! आमचे कष्ट आमची गांड फाटली वर जातांना ती वेगळी!!

पाच तास मनवल ह्याला मग साहेब खाली उतरले तरी आमचं.

कॉन्स्टेबल म्हणलंच

“द्या ढकलून च्यायला..जीव दयायला आलाय!! घरात एक गिळणार तोंड कमी होईल पण जीव महत्वाचा! मरायच असत तर कशाला गेला असता वर? मधली एखादी तार धरली असती तर कोळसा झाला असता न! विषय संपला असता! आता केस होईल राष्ट्रीय संपत्तीला धक्का दिला! आमच्या तीन सरकारी खात्यांना वेठीला धरलं! तीन तालुक्यांना पाच तास वीज पुरवता आली नाही! वेळ वाया गेला! असली आगळीक केली का जेल मधी जाईल दंड भरायची तर काय ऐपत दिसत नाही ह्याची कोवळं लेकरु आहे.. आजकाल माहिती नाही पोरासोरांना कशाचं प्रेशर असत न अशी काय घोर निराशा होते त्यांची ती हम्म!!!””!

बकऱ्या चारून फुटलेले पाय न सुक्कड भाकरी खाऊन फुटलेले ओठ आठवत पोलीस उठला दोन दंडकू मारले पोराला न मलम पट्टी करायला औषध आणायला गेला....

स्नेहल क्षत्रिय- लेखन कार्यशाळेत हाताशी लागली...पण सहा तासात काय चमत्कार घडलाय पहा....आहा गोष्ट सांगितली आहे तिने...!!

वेडी – स्नेहल क्षत्रिय

तिच्या घरासमोर गर्दी जमली.."अहो नवरा गेल्यापासून तिच्या डोक्यावर परिणाम झाला होता..एकटीच राहायची..नवऱ्याची पेन्शन होती म्हणून बरं...नाहीतर कशी जगली असती कोणास ठाऊक? एकतर बाईची जात त्यात ती वेडी.." तिच्या अंत्यसंस्काराची तयारी सुरु असताना लोकांची चर्चा चालू होती..

तितक्यात वैकुंठ रथ "तिच्या" घरासमोर येऊन उभा राहिला...तो रथ येताच चार तरुण त्यात घाईघाईने मागच्या बाजूने चढले..."अरे एकाच हाराचे दोन भाग कर..जास्ती कुठे लावतोस? आहे त्यातच अड्जस्ट करून घे..वेडीच तर होती ती.."

हातात फुलांचे हार घेऊन वैकुंठरथ सजवण्याची त्यांची ती धडपड भावनाशून्य होती..

तिच्या अंगणातली तुळस मात्र कोमेजून गेली होती..त्यांना रोज पाणी घालणारी वेडी आता ह्या शहाण्यांच्या जगातून निघून गेलीये हे त्या तुळशीला समजलं असावं बहुधा...

आज जागतिक महिला दिन आहे..त्याचे अनेक पैलू समोर येत आहेत...विद्याची कथा सुद्धा असाच एक नवा पैलू आपल्या समोर मांडत आहे.

स्त्री – विद्या भूतकर

ती सकाळची दुसरी झोप काढून उठली. सकाळी ५.३०-६ पासून नवऱ्याचा डबा, मुलाला उठवून, आवरून शाळेत पाठवणे सर्व ७ च्या आत होऊन जातं. मग उगाच कधी चहा घेत, पेपर वाचत वेळ घालवायचा तर कधी असा एखादी डुलकी काढून. कधी लिहायची इच्छा असली की मग कामाला मावशी आल्या तरी तिचं उठणं व्हायचं नाही. त्या आपलं दिलेलं काम करून निघून जायच्या. तर कधी अगदीच त्यांच्याशी गप्पा मारत त्यांचंही काम थांबवून बसायची. मावशींना आता सवय झाली होती तिच्या अशा वागण्याची. त्याही ती बोलायला लागली की घरचं सांगायच्या, कधी शेजारणीचं. गेले तीनचार दिवस डोक्यात सगळ्या गोष्टींचा गोंधळ चालू होता. अनेक विचार एकत्र होत होते आणि काही स्वतःचेच विचार पटतही नव्हते. लिखाण ठरलेल्या तारखेला द्यायचं असल्याने ते पूर्ण करणंही जरुरीचं होतं. कसं आणि काय काय लिहावं सुचत नव्हतं.

आताही, अनेकवेळा डिलीट करून तिने पुन्हा लिहायला सुरुवात केली.

“वृषाली तणतणत घरी आली. असंच कशावरून तरी तिचं तिच्या जवळच्या मैत्रिणीसोबत छोटंसं भांडण झालं होतं. भांडण कुठलं, वाद फक्त. पण जवळच्या मैत्रिणीशी झालेला छोटासा वादही अगदी मोठा वाटतो. आणि मग कशातच लक्ष लागत नाही. जगात आपलं कुणीच नाही असं वाटतं. जाऊ दे, म्हणून तिने आपलं काम उरकायला सुरुवात केली. आशिष आला, जेवण झाले, सगळं आवरून ते निघाले. हे सर्व चालू असताना तिचे विचार मात्र कमी होत नव्हते. त्याला तर काही लक्षातही आले नाही, तो त्याच्याच नादात होता.”

शी... किती बोअर आहे. मैत्रिणीशी भांडण झालं, मग पुढे काय? असं काय असणार आहे मैत्रिणीशी भांडायला? आणि अगदी असेल काही मोठंसं, पण ते काय होतंच असतं सगळीकडे? उगाच “गर्ल्फ्रेंड्स” या विषयावर किती आणि काय लिहिणार? तिला अनेकवेळा जीवश्च मैत्रिणींशी झालेलं भांडण आठवलं, त्यात मनावर येणारं उदासीचं वलय आणि कंटाळवाणा जाणार दिवसही. पण मग पुढे काय?..... त्याच त्या मैत्रिणींवर लिहिलेल्या कविताही आठवल्या आणि तिने तो विषय सोडून दिला.

वैतागून ती बाहेर आली. मावशींसाठी भांडी काढूनच ठेवलेली होती.त्या मुकाट्याने आपलं काम करत होत्या. पण तिला कुठे करमत होतं? ती बाथरुमसमोर जाऊन उभी राहिली. तिला पाहून त्याही मग बोलू लागल्या,

“पोराला काल रात्री यायला उशीर झाला. आजकाल पोरं जरा मोटी झाली की लक्ष द्याया लागतंय. नायतर लगेच दारू येतीयच हातात. कुटं जाताय, काय करताय सारखं विचाराय लागतंय.”

ती बोलली

“होय. अभ्यास कर म्हणावं त्याला. तुम्ही पण त्याला लगेच कामाला लावू नका. जरा शिकू दे, म्हणजे चांगली नोकरी लागेल. लहान वयात हातात पैसे आले की अजून वेगळेच उद्योग सुरु व्हायचे.”

त्यांच्याशी ती आजतागायत सर्व विषयांवर बोलली होती. मुलीच्या लवकर होणाऱ्या लग्नापासून, दारुड्या नवऱ्यापर्यंत. माहेरपणाला आलेल्या पोरीच्या धडाधड होणाऱ्या पोरांपासून जावयाच्या मागण्यांपर्यंत. रोज एक वेगळी कथा असायची. त्या सर्व जरी एकत्र केल्या तरी तिची एक कादंबरी होऊन गेली असती. पण स्वतः न घेतलेल्या अनुभवांवर लिहिणं म्हणजे उगाच आपणच प्रश्न शोधून आपणच त्यांची उत्तरं द्यायची असं वाटत होतं. शिवाय “गरीब, कामवाली बाई आणि तिचे अनुभव”; यावर काही कमी गोष्टी लिहिल्या नसतील, तेही तिच्यासारख्या तिसऱ्याच बाईने. त्यामुळे तिने तो नाद केंव्हाच सोडून दिला होता.

बराच वेळ झाल्यावर, त्यांच्याशी बोलत बोलत तिने संध्याकाळची भाजी निवडायला सुरुवात केली.

“भेंडी कशी आणली ताई तुम्ही?” मावशी.

“२० ला पाव होती. किती महाग काय बोलायलाच नको.”

“तुम्ही त्या कोपऱ्याव नका घेत जाऊ, लै दर लावतुय तो”

“हो, पण मग सकाळी गाडी घेऊन जावं लागतं मंडईला. इतक्या ट्रॅफिकमध्ये नको वाटतं.हे जवळ आहे ना? त्याचेच पैसे घेतो”

“तो, दुसरं काय?”

दोघीही एक मिनिट त्या कोपऱ्यावरच्या भाजीवाल्याचा चेहरा आणि त्यांचे भांज्याचे दर आठवत रमल्या. तिने भाजी धुवून, चिरून, डब्यात घालून फ्रिजमध्ये ठेवली. तिकडे मावशींनी केर, फरशी करून घेतलं. घर कसं चकाचक दिसत होतं. मावशींना “उद्या लवकर या” म्हणून ती कामाला लागली.

कपडे मशिनमधे धुवायला लावले, कालचे वाळलेले कपडे नीट घडी करून जागेवर ठेवले. बाल्कनीत कुंड्याना पाणी घातलं. वाढलेल्या मोगऱ्याकडे पाहताना तिला “त्याची”; आठवण झाली. त्याला खूप आवडायची जास्वंद. तिलाही, पण दुरूनच, वास घ्यायला. उगाच ते तोडून त्याचा गजरा वगैरे तर तिला अगदीच जुनाट; वाटायचं. “

कुणी घालतं का रे गजरा आजकाल?”

म्हणत तिने तो नाकारलाही होता. हेच नाही, अशा अनेक गोष्टी तिला त्याच्या जुनाट वाटायच्या.

“तुम्ही भारतीय पुरुष म्हणजे ना? शेवटी तुम्हाला आम्ही साडीतच छान दिसणार.”

कितीतरी वेळा ती त्याला गमतीने म्हणायची.

तिने कधी नव्हे ते नेसलेल्या साडीत पाहणारी त्याची नजर तिला आठवली. उगाच तिच्या काहीतरी डोक्यात आलं आलं आणि ती आत गेली लिहायला.

“इतक्या वर्षांनी ते दोघे समोरासमोर आले होते, तेही असं अनपेक्षित, परदेशात. आपल्याला न विचारता असं पाहुणा म्हणून कुणालाही उचलून आणल्याबद्दल नवऱ्यावर राग येत होता की त्याला इतक्या दिवसांनी पाहून रडू, हेच तिला कळत नव्हतं. ती आपल्यावर चिडलीय समजून नवरा तिला मदत करत होता. कसंबसं जेवण उरकलं आणि आवरायचं काम आपल्यावर घेत नवऱ्याने तिला त्याच्याशी बोलायला बसवलं. टेबलावर राहिलेलं “त्या” चं ताटही उचलून नेलं नव्हतं त्याने. आणि तिला एकदम त्याच्या जुनाट विचारांचा राग आला”

पुन्हा एकदा

लिहिता लिहिता तिला अजूनच चिडचिड झाली. तिने वैतागून सर्व लिहिलेले डिलीट करून टाकले......... कितीवेळा तेच तेच लिहिणार? तेच जुने विचार असलेले पुरुष, त्याच नवीन विचारांच्या स्त्रिया आणि त्यांचे अफेअर? कितीवेळा जुना बॉयफ्रेंड समोर येणार आहे आणि कितीवेळा नवराच चांगला वाटणार आहे? कितीवेळा लग्न झाल्यावर, नवराच कसा योग्य

साथीदार आहे हे समजावून सांगणार आहे. तेही कुणाला? स्वतःला? कदाचित असेल किंवा नसेलही.... आणि बंडखोरीचं म्हणावं तर तीही काही कमी जणींनी केलीय का? किती वेळा बंड पुकारणार आहे? समाजाविरुद्ध, घरच्यांविरुद्ध, स्वतःच्याच बुरसटलेल्या विचारांविरुद्ध? तिला अजून वैताग आला. कितीतरी वेळ ती तशीच बसून राहिली. भानावर आली तसं तिला

टेबलावर पडलेला पसारा, त्याच्या खणात असलेला कचरा, सर्व दिसू लागलं. वैतागून तिने लॅपटॉप बंद केला आणि घर आवरायला घेतलं....... पुन्हा एकदा...... दुपार होत आली, पोटात थोडी भुकेची जाणीव झाली. तिने फ्रिजमध्ये सकाळी कापून ठेवलेलं सॅलड काढलं, सकाळीच केलेली एक पोळी-भाजी आणि टीव्ही समोर बसली. जेवता जेवता, आम्ही सारे खवैय्ये बघून झालं. जरा कुठे एखादी सिरीयल पाहतेय तोवर तिच्या मैत्रिणीचा फोन आला उचलू की नको विचारात तिने तो उचलला.

“काय गं, भांडण झालं म्हणून फोन उचलणार नव्हतीस की काय?”

पलीकडून मोकळ्या आवाजात हसून प्रश्न आला आणि बराच वेळ हसून दोघीनी बराच वेळ गप्पा मारल्या. सकाळपासून आपल्याला का उदास वाटत होतं याचं उत्तर तिला मिळालं होतं. मुलाला आणायची वेळ झाल्यावर तिने घाईत फोन ठेवला आणि खाली गेली. बसमधून त्याला घेऊन येताना शेजारणीशी गप्पाही झाल्या. घरी आल्यावर त्याला खायला देऊन, टीव्ही लावून दिला. पुढे त्याला स्विमिंग क्लास आणि होमवर्कही होतंच. तिने त्याची तयारी केली, स्वतःही आवरून मुलाला क्लासला घेऊन गेली. क्लासमधून येताना घरातल्या दोन चार छोट्या मोठया वस्तूही घेऊन आली. घरी आल्यावर त्याला अभ्यासाला जबरदस्तीने बसवावं लागलं. जरा चिडचिड- रडारड करून अभ्यास करवून घेऊन त्याला खेळायला सोडून तिने जेवणाची तयारी सुरु केली. कधी कधी तिला वाटायचं सकाळ-संध्याकाळ तेच रहाटगाडगं सुरु, काही वेगळं काम होतंच नाही. ती वैतागली, घाईघाईत एक भाजी चपाती उरकून मुलाला घेऊन आली. थोड्या वेळात नवराही आलाच. सोबत जेवणं, गप्पा,टीव्ही सर्व झालंही. तिच्या डोक्यात काहीतरी चालू आहे हे त्याला दिसतही होतं. त्याने विचारल्यावर “काहीही नाही” म्हणून तिने टाळलं होतं. टीव्ही पाहताना मधेच त्याने विचारलं,

“संध्याकाळी प्लम्बरला भेटून आलीस का?”

“अर्रर्रर्रर्रर्र” म्हणत तिने जीभ चावली. त्याने तिच्याकडे रागाने कटाक्ष टाकला आणि म्हणाला, “ निदान हे तरी काम करायचंस ना?”

ती, अरे हो विसरले ना. सॉरी. उद्या बोलते नक्की.”

त्याचा चेहरा अजून वैतागलेलाच होता. ती दुर्लक्ष करत समोर बघत राहिली. काहीतरी डोक्यात आलं म्हणून उठून गेली आत आणि लिहायला लागली.

“करमरकर सर,

तुमच्या मासिकाने माझ्याकडून अशा लेखाची मागणी करावी म्हणजे माझ्यासाठी अभिमानाचीच गोष्ट आहे. तुम्हाला तर माहीतच आहे, मी सध्या घरीच असते. घरी असते म्हणजे, बाहेरही पडतेच, घरातली, बाहेरची कामेही करतेच. नोकरी सोडणं हा पर्याय मीच स्वतः निवडला होता. मुलाला सांभाळणे आणि कधीही घरी बसून ज्या आवडीच्या गोष्टी करता आल्या नाहीत त्या करायच्या असं ठरवलं होतं आणि ते आवडलंही होतं. कधी कधी कंटाळवाणे दिवस येतातच, पण ते होणारंच होतं. ते तर नोकरीतही होतंच. उलट स्त्री म्हणून मी या अशा गोष्टी करणे स्वाभाविक समजले जात असल्याने मला त्यांचं कुठलंही स्पष्टीकरण द्यावं लागत नाही. उलट माझ्या जागी नवरा घरी राहिला असता तर त्याला मात्र द्यावं लागलं असतं. त्यामुळे मी घरी राहून स्वतःचे छंद पूर्ण करू शकते ही माझ्यासाठी आनंदाचीच बाब आहे. असो. घरी आल्यावर घरी बसून इतकंही काम करू शकत नाहीस का? म्हणणाऱ्या नवऱ्याला पाहून माझ्या डोळ्यात पाणी येत नाही किंवा रागही येत नाही. मी इतकी weak नाही. माझ्या जागी तो घरी बसला असता तर मीही हेच विचारलं असतं. मी दिवसभर किती कामं करते आणि तरीही housewife म्हणून मला कुणीही किंमत देत नाही असं मला वाटत नाही.

प्रत्येक लग्नातच काय किंवा कुठल्याही नात्यात एक देवाणघेवाण असतेच, अगदी नोकरीतही असते. प्रत्येकाच्या अपेक्षा असतातच, भांडणं, रुसवे-फुगवे असतातच. पण म्हणून त्यात मला स्वतःला अशक्त म्हणवून घ्यायला मला आवडत नाही. आज महिला दिनाच्या निमित्ताने काहीतरी लिहायचा विचार होता. अनेक विषय डोक्यात आले पण त्यातला कुठलाही आधी लिहिला गेला नाहीये असं वाटलं नाही. शिवाय त्यात मी माझे विचार मांडताना मी स्वतःला एक “व्यक्ती” ना समजता “स्त्री” म्हणून वेगळं काढू पाहतेय हे मला पटलं नाही. खास महिलादिनासाठी लिहून मी माझं “स्त्री” पण सिद्ध करावं किंवा उगाच काहीतरी लिहून माझं जे हे “व्यक्ती” मत्व आहे ते घालवायची अजिबात इच्छा होत नाहीये. म्हणून मी कुठलीही गोष्ट पाठवू शकत नाही. क्षमस्व. लोभ असावा.

अपर्णा.

इतकं लिहून तिने ती मेल पाठवून दिली आणि पुन्हा टीव्ही बघायला गेली.

प्रांजली लेखन कार्यशाळेत हाताशी लागली. सहा तासात तिने खूप मोठ्ठी मजल मारली आहे. व्वा! शाब्बास प्रांजली!

माठ – प्रांजली ढेरे

ती आज नवीन माठ घेऊन आलेली. तो धुतला, आणि त्याच्यात पाणी भरून आरामखुर्चीत टेकले. कोरा-करकरीत माठ, दुपारचं रणरणत ऊन आणि त्या माठामुळे येणारा मातीचा वास. अहाहा! तिला वाटलं कुणीतरी गरम मातीवर पाण्याचा सडा मारतंय. क्षणभर तो माठ खाण्याची इच्छा झाली तिला आणि मग ती स्वतःशीच हसली. त्या माठाच्या कोरेपणाचा तो वास घेत, स्वतःमध्ये भिनवून घेत डोळे मिटून झुलत राहिली त्या आरामखुर्चीत.

त्या माठाच्या वासाने तिला अगदी पहिल्या पावसाच्या त्या मृदगंधाची आठवण करून दिली होती. आणि मग त्या पावसाबरोबरच्या अनेक आठवणी. 'त्याच्या' आठवणी. अगदी 'त्याच्या' असण्याच्या आणि आताच्या क्षणी 'त्याच्या' नसण्याच्या सुद्धा....'त्याच्या' येण्यापासून ते अगदी तिला 'त्याने' सोडून जाईपर्यंत हा मृदगंध, पाऊस, पाणी तिच्या सोबत होते. पाणी-आधी त्या पावसाचं आणि मग तिच्या डोळ्यातलं. मृदगंध-आधी मातीचा आणि मग तिच्या त्या अबोल वेदनेचा.

तिच्या विचारांची मालिका आणि आठवणींचा प्रवास स्वयंपाकघरातून येणाऱ्या 'फाट.....' ह्या आवाजाने मोडला. घाईघाईने जाऊन बघते तर काय, दूध प्यायला म्हणून शिरलेल्या एका मांजराच्या जीव वाचवण्याच्या केविलवाण्या धावपळीत माठ खाली पडून फुटला होता. त्याचे तुकडेच तुकडे झाले होते आणि सगळीकडे पाणीच पाणी. क्षणभर ती त्या तुकड्यांकडे आणि त्या सांडलेल्या पाण्याकडे बघत राहिली. आणि स्वतःशीच हसली.

सोबतीला फक्त माठाचे तुकडे होते तिच्या आणि त्यात ती स्वतःला शोधत होती.

पद्मालय भाग २ - आज ---थरारक!

पद्मालय - आसावरी देशपांडे

हॉल मधून वर जाणारा चक्राकार जिना पाहताच मी थबकले...

मिहीर मागे येतोय की नाही हे पाहण्याची देखील मला गरज वाटली नाही. संथगतीने एकेक पायरी पार करू लागले, प्रत्येक पायरी चढ़ताना आपण एका कृत्रिम जगात जात असल्याची भावना दाटून आली, वीस पायऱ्यांचा जिना पूर्ण होताच शरिरावरची वीस आवरणे दूर झाल्यासारखे वाटू लागले, सर्वात वरच्या पायरी वरुन जेव्हा पाय पॅसेज मधे ठेवला तेव्हा अनेक आवरणा मागे दडलेल्या लिबलिबित गोळ्याला कोणीतरी अस्फुटसा स्पर्श केल्यासारख़े वाटले, लिबलिबित गोळा खाली पडतो की काय या भीतीने मी हाताने अडवण्याचा प्रयत्न केला. पण तो गोळा कुठेतरी माझ्या पासुन लांब जाऊ पाहात होता, मी त्याला पकडायला धावतेय...धावतेय...आता तो माझ्यापासून बराच लांब होता, त्या गोळ याचा एक काळा बिन्दू झाला, आता माझे प्रयत्न पुर्ण पणे थकले , माझा मेंदू पार शि ण ला ,कधी मी झोपेच्या अधीन झाले माझे मलाच कळले नाही,

"गुड मॉर्निंग मॅडम, काय झाली का झोप?"

मिहिरच्या आवाजाने मी जागी झाले, (मी खालच्या बेडरूम मधे होते.

काहीसे गोंधळून मी मिहिरला विचारले, “मिहीर मी इथे कशी आले? मी तर जिन्यावर होते.”

मिहीरच्या हसण्याचा मला राग आला, माझा रोख ओळखून मिहीर म्हणाला,

"मनवा, तू जिन्यावर गेलीच नाहीस, जिन्याच्या खालीच तू चक्कर येऊन पडली."

"असं काय बोलतोस मिहीर वेड्यासारखं! मी खरच जिन्यावर गेले, हव तर तू पाहून ये, जिन्याला वीस पायऱ्या आहेत, प्रत्येक पांढरी शुभ्र संगमरवरी पायरी वर एक काळ्या रंगाची फूली आहे, मी पायऱ्या चढून वर गेले, आणि......आणि....

"मनवा मला वाटत, तुला भास् झाला असावा, तुझी मानसिक स्थिती ठीक नाही. अग नविन जागा थोडं सेट व्हायला वेळ लागेल आणि त्यात कालचा प्रवास, खूप दगदग झाली तुझी, तू आराम कर, काही लागलं तर शारदा ला आवाज दे, मी बाहेर जाऊन येतो तासाभरात...."

मनवाला मिहीरचं आजच रूप खूप अनोळखी होतं, तिला कळत नव्हतं की मिहीर तिला खोट कस काय ठरवू शकतो?

मनवा

मिहीर घराबाहेर पड़ताच मी कॉटवरुन उठले, धावत जिना गाठला, एकेक करून पायऱ्या मोजू लागले, वीस पायऱ्या, प्रत्येक संगमरवरी पायरीवरची एक काळी फूली सार सार ओळखीचच वाटलं म्हणजे नक्कीच मला भास् झाला नव्हता, याचा अर्थ मी काल जिना चढून वर आले, पण मिहीर का खोट बोलला माझ्याशी? त्याने ज्या पद्धतीने माझे बोलणे धूडकाउन लावले ते सारे अनपेक्षितच होते? माझी मानसिक स्थिती ठीक नाही याचा काय अर्थ समजावा? मी वेडी झाली अस तर याला वाटत नसेल न ? गेल्या दोन वर्षात मी इतका विश्वास देखील कमावू शकले नाही? कोणत्या अशुभाची सावली माझ्यामागे धावते?

"शारदा,शारदा लवकर ये.."

"काय झालं ताई, असा कशापाई तारास करून घेतासा ?इसरून जा कालच"

"तू मला फ़क्त इतकच सांग, मी चक्कर येऊन पडले तेव्हा तू होतीस माझ्याजवळ?"

न्हाय जी ,पर मनवाताई आपल सायब लई चांगलं हाइसा,ते न्हाय खोट बोलायच....

बोलता बोलता शारदाची नजर मनवाकड़े गेली आणि शारदाला कापरं भरलं, दातखीळ बसली,एक मूठ गच्च आवळली गेली फ़क्त एक बोट तिचे मनवाच्या दिशेने उभे राहत होते. तितक्यात शारदा खाली कोसळली. शारदाच्या धकक्याने टेबलवरचा मनवा आणि मिहीरचा मेड फ़ॉर इचअदर वाला फोटो खळ कन खाली पडला. जमीनीवर काचा विखुरल्या आणि दारावर बेल वाजली...

डिंग डाँग.......

क्रमशः

मैत्रीची ही पहिली कथा आहे...हे क्षण खूप कोरले जातात...पाठीमागे कायमच्या खुणा सोडतात.

बाप – मैत्री

टीव्हीवर गाणं लागलं होतं....'बाबा मला कळलेच नाही तुझ्या मनी वेदना'...आणि तिला आठवले आठ वर्षांपूर्वीचे ते पाच दिवस...अजूनही सगळं डोळ्यासमोर दिसत होतं तिला.... रूम मधली भयाण शांतता ..ICU रूम नंबर:4...तिचे बाबा शांत झोपले होते तिथे...ती बाहेर...अस्वस्थ...एका मिनिटात ती आता आठव्यांदा चेक करत होती...त्यान्च्या छातीची उघडझाप....

थोड्या वेळाने त्यानां जाग आली तेव्हाही ती त्त्यांच्याचकडे बघत होती...अगतिकपणे....बाबांनी तिला आवाज दिला..."बाळ्या ये ना रे इकडे"...आनंदात तिने एक पाऊल पुढे टाकलं पण पुढचं पाऊल मात्र पुढे जाईना...तिथे जाऊन ढसाढसा रडण्या शिवाय दुसरं काय करणार होती ती?????

बाबा तिला जिवाच्या आकांताने आवाज देत होते....पण ती स्तब्ध उभी होती ....बाहेरच.... असाच दुसरा दिवस उजाडला...ती नित्यनियमाने हॉस्पिटलला आली...पहाते तर डॉक्टरांनी तिच्या बाबांच्या तोंडात कुठल्याश्या नळ्या टाकल्या होत्या....ती भांबावली आणि पळतच ICU मध्ये गेली...बाबा तिच्याचकडे बघत होते...पण त्याच्या डोळ्यात ओळखीच्या कुठल्याच खुणा दिसेना...ती घाबरली..."बाबा बोला ना माझ्याशी please"...पुन्हा एकदा त्यानीं तिच्याकडे बघितलं....तशाच निर्जीव डोळ्यांनी....अगदी शांतपणे...

पुढचे फक्त दोनच दिवस तिला हॉस्पिटलला यावे लागले....ते निर्जीव डोळे बघायला...दोन दिवसानंतर दिवा होता तिच्या घरात....त्याच निर्जीव डोळ्यांचा....कणकेत लावलेला...बाबाना माझ्याशी काय बोलायचं होत??? त्याच दिवशी मी बाबांशी बोलले असते तर....हि आयुष्यभराची खंत उराशी बाळगुनच तिला आता जगायच होत.......

अजूनही दिव्याकडे पाहिलं की तिला आठवतात ते निर्विकार डोळे...त्याच्या प्रकाशाने अंधारून जात तीच मन अजूनही.....

प्रांजली कुलकर्णी लेखन कार्यशाळेत आली...आणि मला खात्री आहे....ती कथेच्या प्रांतात स्थिरावेल....तिने एक अनवट कथा लिहिली आहे..

भावना – प्रांजली कुलकर्णी

तिन्ही सांजेची वेळ होत आलेली ...मयुरी स्वयंपाकघरात चहा टाकत होती..आज काहीतरी वेगळीच तंद्री लागली होती तिची, खूप अस्वस्थ वाटत होतं तिला....म्हणायला फक्त ती चहा करत होती पण तिचं लक्ष मुळीच नव्हतं त्यात! नुसती एकटक खिडकी बाहेर पाहत होती ती ..तितक्यात अचानक कोणीतरी आलय ह्याची चाहूल लागून ती भानावर येऊन मागे वळणार की तिचे डोळे मागून कोणीतरी घट्ट बंद करतं आणि त्याच क्षणी टचकन तिच्या डोळ्यातून पाणी ओघळत आणि एकदम शांत वाटायला लागत तिला; पण लगेच मागून आवाज येतो “ए सांग कोण आलय .....????” मयुरी थोडा विचार केल्या सारखं दाखवते आणि म्हणते “आज्जी?” “अं हं नाही.......!” “मग आई???” “छे! ती तर तिकडे फोटोत आहे ना......!” “मग.........? माझीताई ??” “हं हं जवळ आलीस” असं म्हणून डोळ्यावरचे हात अजूनच घट्ट होतात आणि “आता last chance हं ओळख पटकन ......पटकन ओळख ना .......” आणिमयुरी पुढे काही बोलणार त्या आधीच तिच्या ताईच्या कडेवर बसलेली छोटी परी तिला जोरात मागे वळवते आणि तिच्या अंगावर उडी घेते आणि असेल नसेल तेवढ्या उत्साहाने आणि एनर्जीने ओरडते “मावशीऽऽऽ“ आणि मयुरीही तितक्याच जोरात “परीऽऽऽ“ असं म्हणून तिला घट्ट मिठी मारते....आणि तिच्याच मागे उभी असलेली तिची ताईही तिच्या दोन्ही बळांना मिठी मारते ......!

किती अगणित भावना होत्या त्या काही क्षणांमध्ये!! न सांगता येणाऱ्या! न व्यक्त करता येणाऱ्या! पण आई गेल्या नंतरच्या प्रत्येक मुलीच्या मनात असलेल्या.

तिची मोठी बहीण आल्या नंतरच्या नव्हे पुन्हा तिची आई आल्याच्या.

खर आहे...जशी रात्री नंतर पहाट असतेच....तास वादळी पावसा नंतर इंद्रधनुष्य असते...आणि त्याची गम्मत तेंव्हाच चाखता येते.

Rainbow - Archana Harish

People always wonder how he can be so kind and loving after all he has been through.

He believes that 'only after strongest storm you see a brightest rainbow.

इंद्रधनुष्य-अर्चना हरीश

इतक सोसून, इतकी वादळ अंगावर झेलून सुद्धा हा इतका प्रेमळ आणि मायाळू कसा? सगळ्यांना हा प्रश्न सतावायचा.

त्याचा एकच विश्वास होता...खूप मोठ्ठ्या वादळा नंतरच सप्तरंगी डोळ्यांना सुखावणार इंद्रधनुष्य दिसते.

आजच्या दोन्ही कथा अर्चना हरीश हिच्या आहेत. कमीत कमी शब्दात खूप काही मांडणे ही अर्चनाची खासियत आहे.

Strong Man!! - Archana Harish

Once he created his image as a strong man ​He could not take liberty to express his feelings!!

कणखर! - अर्चना हरीश

तो त्याच्या कणखर प्रतिमेत अडकून पडला कायमचा

कारण त्या नंतर तो कधीच त्याच्या भावना व्यक्त करू शकला नाही.

ही कथा किती सशक्त आहे हे केवळ सांगून उमजणार नाही..तुम्ही ती अनुभवायला हवी. वाचा आणि प्रतिक्रिया द्या...खूप मोठ्ठा प्रवास सुचिता करते आहे.

मेल्या आईच घर - सुचिता घोरपडे

भीमानं आभाळाकडं एक डाव पायलं,सांज होऊनश्यान कडुसं पडलं व्हत.एक नजर खालतीकडं टाकली तर पार काळवंडून गेलं व्हत.वाराबी असा व्हात व्हता की पाय उचलावं अन हेंदकाळून पडावं.खोपीकडं शेळ्या,म्हसरं दाव्याला हेंदकाळ देत व्हती.भीमा तसंच उठला अन पयला सगळ्यासनी खोपीच्या बाजूला छपरात नेलं.त्यांची दावं बांधून वैरण टाकली.तवर आभाळात कापसाच्या पुंजक्यागत काळ ढग जमा होवू लागलं व्हत. तवर त्याला खालच्या मळयात अजून म्हातारा काय तरी करताना दिसला.तिथनच हाळी दिली.

“काय रं आबा, अजून हितच हाईस व्हय.दिसाउजेडाचं जायचं सोडून इथं काय करालाईस.”

म्हाता-यानं काळजीनं इचारल, “मी एकटाच जाऊ म्हणतोयास.तू नाय येणार व्हय?”

“माझी वाट नग बगूस,तू पुढ हो.असा मागनं येतोच.”

म्हाता-याचा जीव अडकत व्हता कशाततरी.... तोंड उघडून बोलणार त्योच भीमानं परत एक डाव दटावून जा म्हटल. त्यालाबी म्हाता-याची काळजी व्हती. उगाच पावसापाण्याचं मधीच अडकायला नग म्हणून त्यानबी गडबड लावली व्हती. मग एक डाव म्हाता-यानं मळ्याकड पायलं अन निघाला.

भीमानं परत आभाळाकडं पायलं.जरा हायसं वाटलं.कारण वा-यानं आता आभाळ पुढ सरकत व्हत. तरीबी खळ्यावर थोपटलेली शेणी, वैरण सगळ्याच्या बंदोबस्त करून त्यो निघाला. जाता जाता आबा एव्हाना पोचला असलं तर बर व्हील असं मनात म्हणतच चालला व्हता. त्योच आभाळातनं ईज लांबड वळवळल्यागत वळवळली. भीमाचं डोळ तरारलं. झमाझम पाय उचलत त्यो चालू लागला. घर जवळ आलं तसा त्याचा येग मंदावला. बगतोय तर काय दाराला कुलूप. तसबी भीमाची आई गेल्यापासनं त्या घरात दोघबी नसायचीच. सकाळी न्याहरी करून शेतात गेली म्हंजी कडुसं पडल्यावरच येत व्हती. भीमानं पलिकडच्या रत्नाक्काला इचारलं. तिनबी म्हातारा अजून नाय आला म्हणल्यावर त्याच्या काळजात चर्र झाल. तरीबी परडयाकडनं दोन डाव बगीतलं. आबा आबा म्हणून हाका मारल्या. पण म्हातारा कुठ व्हत काय ठावं.

त्याच्या हाकनं गल्ली गोळा झाली.समदयांनी भीमालाच दोष दिला म्हाता-याला एकटयाला पुढ धाढलं म्हणून. आबा आता असा कुठ अडकला असल म्हणून भीमाच्या पोटात भडभडून आलं. तवर एकजण म्हणाला,

“वादळाचं म्हातारा बसला असलं मधीच कुठतरी जाधवाच्या खोपीत नायतर धनगरांच्या वस्तीत.”

तसाच भीमा शेताकड जाया माघारी फिरला, तवर परत ईज चमाकली. आता तर आभाळातनं द्राक्षाच घड वाकून पडावत तसं ढग दिसत व्हत. काळकुट्ट ढग भुईला चाटून जात्यात का काय असं वाटत व्हत. लगबगीन पाय टाकत जाधवाची खोपी गाठली तर खोप रिकामीच.तसाच धनगर वाडा गाठला पुढ जाऊन. जोत्या धनगरानं लांबनच पायलं भीमाला अन इचारलं;

“काय रं भीमा आज हिकड कुठ वाट चुकलास.”

“आमच्या आबाला हुडकालोय, कुठ दिसला काय तुमास्नी?”

“अरं वावटळ सुटलं तवा दिसला व्हता पांदीतनं माघारी शेताकड जाताना...”

“आँ....असा का गेला परत....?”

“तेच मलाबी कळालं नाय म्हणूनश्यान हाळ्या मारल्या पर त्यो कुठला ऐकत्योय, हरगल सुटला त्यो.”

एकदम भीमाला लकाकल्यागत हून त्यो धावतच पांदीकडनं सुटला. वारा वाकडा तिकडा झोंडत व्हता. अन तवर राप राप सर धावून आल्यागत अंगावर आली. तरीबी भीमा धावतच व्हता. पवारांचा माळ वलांडला अन भीमाच्या शेताची वाट सुरू झाली. तिथचं मळ्याकडला असलेल्या आईच्या जागवर भीमाला आबा दिसला. आबा त्या जागवर कडनं धोंड रचून टिक्कयानं ती जागा झाकत व्हता. भीमा आल्याची बी सुद नवती. पावसाची एक सर निघून गेली पर ईजा काय थांबत नव्हत्या. भीमा आबाजवळ आला अन भीमा काय बोलणार त्योच आबा बोलला,

“अरं तुझी आई भिजली असती कीरं, म्हणून आलो रं माघारी.”

भीमाच्या डोळ्यात पाणी साकळलं, भीमाच्या आईची समाधी बांधायची व्हती. पुढल्या बेस्तरवारी तिला जाऊन वरीस व्हणार व्हत. तिच्या मळ्याकडलील अस्थीच्या जागी आबा न चुकता रोज फुलं व्हावून पाच धा मिनट तिथं बसून मगच कामाला सुरुवात करायचा.अजून एक टिक्क कमी पडत व्हत झाकाया. मग भीमानं धावत जात खोपीतनं टिक्क आणलं.बा लेकानं पावसाच्या सरीला टिक्क आडवं धरलं.

आता आभाळ हळूहळू मोकळ व्हत होत.

नात्यात काही सूक्ष्म धागे असतात...त्यांची वीण बळकट करणे हे दोघांच्या हातात असते.

ओझ - शीतल जोशी

तो खुप चांगला, समंजस आहे हे त्याच्या बद्दलच सगळ्यांचे मत.

अगदी तिला सुद्धा सहचर म्हणून त्याची चांगली साथ होती. तिची धावपळ होत असेल तेव्हा तो सगळ्या कामात मदत करायचा. त्याच्या चांगुल पणाचे कौतुक ऐकून ती सुखवायची.

त्यांच्या आयुष्याचा नवा टप्पा नुकताच सुरु झाला होता, आठ महिन्याचे आई बाबा होते ते आता. असाच एक दिवशी तो आला,

"मी पुढच्या महिन्यात, दहा दिवसाच्या सहलीला जातोय. तुला तर महितिये, दर वर्षी मी फिरायला जातोच. It's my passion. मी तुझ्या सोबतीची सारी व्यवस्था केली आहे. आजच टिकिट बुक करतो मग"

खर तर तिला सुद्धा कंटाळा आला होता. वर्क फ्रॉम होम म्हणजे सुद्धा घरीच दिवसभर. तिचे पण आईपण नविनच होते. त्यात त्याचे हे जाणे. तिला काय वाटले काय माहित, तिने ठरवले आज मनताले मनात नाही ठेवायचे

" तुझे जायचे ठरले तर? आणि सोबतीचे म्हणशील तर मी करेन व्यवस्था."

" काय झाले तुला एकदम? सगळे तर manage करतोय"

" मान्य. पण खर सांगु, मला सतत हे ऐकायाचा कंटाळा आलाय. तू साधा वरण भात केलास तरी इतके कौतुक त्याचे की उगाचच उपकारचे ओझे वाटते मला मग. खर तर ज्याला जस जमेल तस घर सावरावे हाच संसार नाही का रे? तुझी मदत हे मला कधीच उपकार नाही वाटले, तुला वाटतात का रे माझे करणे कधी उपकार? मग का आजुबाजुचे लोक त्याला असा रंग देतात आणि तू पण त्याला मूक संमति देतो?

" मला कधी हे लक्षात आले नाहीच ग "

" तुला अजुन तरी कुठे लक्षात येतेय. मान्य आहे की आई म्हणून काही जबाबदारी निसर्गाने मलाच दिल्या आहेत आणि त्या गृहीत धरूनच मी आई होण्याची तयारी केली आहे. त्या मुळेच मला आज नाही म्हणता येत की, मी जाते दहा दिवस, व्यवस्था करून, तू बघ हिच्या कड़े. पण तू एक वर्ष नाही थांबू शकत? तुला नेहमीच तुझी स्पेस मिळाली आहे आणि मला पण. पण आयुष्याचा हा टप्पा वेगळा आहे मला. इतके दिवस आपले आयुष्य सारखे होते. तुला वाटेल करियर तर सुरु आहे की माझे; पण अरे बाहेर जावून काम करणे अणि घरी बसून करणे खुप फरक आहे. ह्या दहा दिवासतले पाच दिवस जरी तू माझ्या साठी दिले असते ना तर"

"अग पण "

" जावू दे. मी माझे मन मोकळे केले इतकेच. तू हुशार आहेस, तुला कळले असेल. फक्त एक कर, जर कधी ऑफिसमधे एखाद्या सहकारी मुलीला उशीरा पर्यन्त सोबत म्हणून थांबलास, तर त्याचे ओझे तिला वाटू देवू नकोस."

ही अगदी वाचावी अशीच कथा...ह्यातले निसर्ग वर्णन दाद द्यावे असेच....किती बारकाईने सर्व टिपले आहे.

बाळा – संजन मोरे

शनिवार ...सकाळची शाळा. अकराला शाळा सुटली. घंटा वाजली तशी पोरं भसाभसा बाहेर पडली. वर्ग बंद झाले, मैदान ओस पडले. पोरं घरोघरी पांगली. शिक्षक मंडळी एसटी स्टॅंडवर येवून थवा करून बसले. साडे अकराची गाडी होती. आता सोमवारपर्यंत सगळेच निवांत. उम्या वस्तीच्या वाटेला लागला, बाळा घराकडे वळला. घरी आला. घराला कुलूप होतं. देवळीत हात घालून दगडाखालची किल्ली बाळाने काढली. दार उघडलं. शाळेची कपडे काढून खुंटीला अडकवून ठेवली. वलाणीवरची घरी घालायची कपडे चढवली. टेरिकॉटची चॉकलेटी अर्धी चड्डी, पॉलिस्टरचा नक्षीचा रंगीत शर्ट…..

टोपलं काढलं, ताट घेतलं. भाकरी उसळ झाकून, आई ठेवून गेली होती. बाळाने एक भाकरी गबागबा खाल्ली. उरलेलं पुन्हा झाकून ठेवलं. बाहेर येवून ताट विसळलं. चरचरणाऱ्या जीभेवर गुळाचा खडा ठेवून तांब्याभर पाणी प्याला. पॅंटीला हात पुसून बाळा निघाला. कडी कुलूप लावून किल्ली, देवळीत परत दगडाखाली ठेवली. बाळा निघाला.

उम्याचं जेवण झालं होतं. उम्याने दोन मुठी भुईमुगाच्या शेंगा बाळाला दिल्या. बाळाचे दोन्ही खिसे गच्च भरले. शेंगा खात खात उम्या, बाळा निघाले. निघता निघता रम्या, शिवा ही जोडी त्यांना येवून मिळाली. शेंगाचे वाटप झाले. पोरं रानाच्या वाटेला लागली.चालू लागली. रस्त्याच्या दूतर्फा असणारी बागायती शेती संपली. जेमतेम बैलगाडी जाईल येवढा अरूंद रस्ता पांदीतून गेला होता. दोन्ही बाजूला मुरमाड खडकाच्या उंच भिंती, त्यांची काळीकुट्ट सावली पांदीत पडत होती. दिवसा अंधारून येत होतं, पायाखालचं दिसत नव्हतं. पोरांनी मोठ्यामोठ्याने गाणी म्हणत पांदीची लवण ओलांडली, मग एकदम उजेडात आले. डोळ्यांच्या बाहुल्या उजेडाला सरावल्या. पोरांनी इकडे तिकडे पाहिले. माळ सुरू झाला होता. मधी मधी लाल माती दिसत होती. बाभळीची काटेरी झुडपं , बोराटीची बसकी झाडं, तरवडं, मुरमुट्या, केकतीचं बण सुरु झालं. नागफणीसारख्या लांब, काटेरी पानाच्या केकताडाच्या ताली दिसू लागल्या. केकताडाच्या गचपणात पोरं डोकावू लागली. पक्षांची घरटी, घरट्यात अंडी, पक्षी. पोरांची चाहूल लागली की छोटे पक्षी भूरकन उडून जात. घरट्यात इवलाले पक्षी चोची वासून चिवचिवत होते. पोरांना त्यांच्या कामाचं, होलं, पारवं, असं काही दिसलं नाही. केकताडाच्या जाळ्या चाळून पोरं बोरांच्या जाळ्यांकडे आली. हिरवी, पिवळी, लाल बोरं लागलेली होती. लाल सुरकुतलेली बोरं कामाची नाहीत. हिरव्यांचा तर प्रश्नच नव्हता. राहता राहिली रसरशीत पिवळी धम्मक बोरं. झाड हलवून सडा पाडण्यात अर्थ नव्हता. खाली काट्यांचं रान गच्च माजलेलं. पडलेलं बोर काट्यातून परत वेचून काढणं महामुश्कील. मग पोरांनी पानाआड दडलेली, फांदीला लागलेली शेलकी बोरं तोडणं सुरू केलं. बोरापर्यंत आत हात जात होता पण माघारी घेताना बोराचे आत वळलेले तीक्ष्ण काटे घुसत होते. एक काटा सोडवेपर्यंत दूसरा टोचत होता, कातडीत अडकत होता. मग अशा बोराचा हातापासून तोंडापर्यंतचा प्रवास, आहाहा …

बाळाला, उम्याला शाळेजवळ विकायला येणारी बोरे आवडत नाही. झाडाच्या तोडलेल्या बोराची आंबट गोड चव, त्याची लज्जत काय वर्णावी! तोबरे भरत, खिसे भरत पोरं बोराचा आस्वाद घेत फिरत होती. एक झाड झालं की दुसऱ्या झाडावर जात होती. पायात काटे मोडत होते. काटा उपसून काढायचा. रक्ताची धार लागते. त्यावर काळी माती टाकायची. रक्त थांबलं की टाचेवर किंवा पंजावर चालायचं. कुचका काटा असला की मग संपलंच! उपटायला लागलं की मोडून हातात येणार. मग काट्याने काटा काढायचा. साध्या बाभळीचा पांढराशुभ्र, वाळलाखड काटा खूडायचा . काटा मोडलेल्या ठिकाणी थुंकी लावायची, नखाने पायाचा तळवा घासायचा. मोडलेल्या काट्याचे काळपट टोक दिसू लागले की मग बाजूबाजूने तो मजबूत काटा कातडीत घुसवायचा. टोकरून टोकरून, मोडलेला काटा अलगद वर काढायचा. असली ऑपरेशनं पोरं कुशलतेने करतात. परत तयार होवून रानोमाळ भटकन्यास सज्ज होतात.

बोरं खावून पोरं पुढं निघाली. मुरमाड दगडाच्या रंगाच्या भूरगांज्या भूरकन उडू लागल्या. येवढी तरबेज पोरं पण पायातली भूरगांजी, उडेपर्यंत दिसत नव्हती. मध्येच चितरांचा थवा उसळला, उड्डाण करून पुढच्या तालीआड जावून विसावला. पोरांनी खूण हेरली. पोरं मग तीरासारखी पळत सुटली. चितरांना तीन दम असतात. चौथे उड्डाण घेण्यायेवढे अवसान त्यांच्यात राहत नाही. पोरांनी चितरं ताणली. भुईवर उतरल्यावर चितरं वेगाने पळत गेली, पुढे जावून त्यांनी पुन्हा एक उड्डाण घेतलं. पोरांनी एकदोन प्रयत्न केले अन चितरांचा नाद सोडून दिला. “पुढच्या वेळी जाताना तंगसाचे फासे लावू“ रम्या म्हणाला. शिवाने त्याला दुजोरा दिला.

पोरं पुढं निघाली. गुंजेची जाळी लागली. हिरवागार पाला, पण शेंगा वाळून तडकलेल्या. शेंगातून लालभडक डोळे डोकवू लागले होते. काळी बुबुळं असलेले हजारो लालभडक डोळे झाडाला लगडले होते. बाळाचे डोळे विस्फारले. “उमाकांत..काय आहे रे ते?“ बाळाने विचारले. “आरं..आडाण्या..गुंजा हायती त्या“ रम्याने माहिती पुरवली. पोरांनी मग त्या लालभडक गुंजा वेचल्या. एक एक गुंज डोळ्यात घालून फिरवली. “याने डोळे स्वच्छ होतात“ उम्याने करून दाखवले. बाळानेपण मग पापणीची कातडी उचलून त्या पखालीत गुंज ठेवली. बोटाने बाहेरून फिरवत राहिला. उम्याने चार चार गुंजा एका एका डोळ्यात घातल्या. दोन्ही डोळ्यात गुंज फिरवता फिरवता एक गुंज बाळाच्या बोटांना लागेनासी झाली, तसा बाळा भांबावला. चाचपून बघू लागला. रडवेला झाला. उम्याला हासू आवरेना. त्याने “थांब “ म्हणत बाळाचा डोळा उघडून फूक मारली. टपकन गुंज खाली पडली. बाळा खूदकन हसला.

पोरं पुढं निघाली. एक गजग्याचे हिरवेगार झाड दिसले. त्याला काटेरी शेंगा लागल्या होत्या. काही हिरव्या, काही वाळलेल्या. पोरांनी वाळल्या शेंगा फोडून आतले गजगे बाहेर काढले. बाळाला दिले. बाळाला हे पण नविनच होतं. पोरींच्या बरोबर गजगे झेलण्याचा खेळ बाळा खेळला होता. पण याचं झाड असतं हे बाळाला आजच कळत होतं. उम्याने अणखी एक गम्मत दाखवली. नाजूक पानाचं एक रोपटं होतं, हात लावला की पानं मिटून घेत होतं. “लाजाळू..बाळा आनंदाने ओरडला. निसर्गाचं एक नविनच पुस्तक त्याच्यासमोर उलगडत होतं. पुस्तकात न सापडणारे पक्षी, पाखरं, चित्रविचित्र रंगाचे सरडे, कृमी, किटक, वेगवेगळी झाडे झुडपे, फुलपाखरं. बाळाला सगळं नवलंच होतं. पोरं पुढं आली, तशा आवळ्या पेरूच्या बागा सुरू झाल्या.एका मोठ्या बागायतदाराने पाईपलाईन करून लांबवरनं पाणी आणलं होतं. तेवढा टापू हिरवीगार केला होता. पोरांनी आवळे तोडले. आवळे चावून, चावून, पाईपलाईनीचे पाणी प्याले. गुळासारखं पाणी गोड लागलं. पेरूचा राखणदार दिसत नव्हता. पोरं मग पेरूत घूसली. झाडावर चढली. दाढे गोड कच्चे पेरू काढले. करंडायला सुरूवात केली. कडक साल थुंकून देवून आतला शेलका गर खावू लागली. वरनं खाली भुसभुशीत मातीत उड्या घेवू लागले. माकडंच जणू ती. धूडगूस घातला, मग गार सावलीला सरीत लांब झाले.पडले. थंडगार भुईला पाठ टेकल्यावर पाठीच्या कण्यातून एक थंडगार शिरशीरी सळसळत गेली. पोरं निवांत पडली. असलं सुख बाळाने कधी भोगलं नव्हतं. हे सुख संपूच नये असं बाळाला वाटत होतं.

तासभर डुलकी घेवून पोरं हुशार झाली. एकमेकाच्या पाठी झाडल्या. पाईपलाईनला हातपाय धुतले. घटाघटा पाणी प्याले. उन्हं उतरली होती. पोरं माघारी फिरली. डाव्याबाजूला सुर्यफुलाचं रान होतं. हातावरल्या भाकरीयेवढान्ली सुर्यफुलं मोठी झाली होती. पोरांनी फुलं खुडली. उम्याने बाळाला एक दांडगे फुल दिले. मग सगळे सुर्यफुलाच्या ओल्या बीया सोलत सोलत, खात खात घराकडे परतू लागले. रानमेव्यांनी खिसे गच्च भरले होते. पोट गच्च होतं. तोंड चालूच होतं. मन तृप्त होतं. पाय घराकडे पडत होते…..आपोआप.

खूप सूक्ष्म आहे ही कथा...शेवटच्या वाक्यात तिचा जीव एकवटला आहे.

अंश – आज्ञा पाटील

मी रांगोळी काढली....मग नंतर तिच्यात दोघांनी मिळून रंग भरले...त्यात उगवणाऱ्या सूर्याचे रंग होते...इंद्रधनुषी रंग..जवळच जळणारा दिवा ही साक्षीला होता...

पण ती पूर्ण होत असतानाच जवळच्या लोकांनी तिच्यावरून चालायला सुरुवात केली. तिच्यावरून किती तरी लोक चालत गेले...ती मी काढली म्हणून मलाच दिसत होती की...लोक सोयिस्कर दुर्लक्ष करून तिच्यावरून चालत जात होते??

आता ती कशी राहील?? विस्कटली ती...मग मीच तिला केरपात्रात भरून कचऱ्यात फेकली ...ती अल्पायुषी होती...नष्ट झाली...

पण दिवा होता ना! तेल झिरपणारा...रंगाचा अंश अजूनही जमिनीवर होता.....दिव्याच्या तेलाने तो जमिनीला घट्ट चिटकून होता..

काय विलाक्ष्ण व्यक्तिरेखा रंगवली आहे ...कमीत कमी शब्दात...व्वा!

येसा आय – राजेश लोंढे

येसा आय अंगापींडानं मजबूत होती. दोन्ही डोळ्यात मोतीबिंदू झाल्यामुळे ऑपेरेशन केले होते. मुळ स्वभाव चिडचीडाच होता त्यात अजून भर. विठू अण्णाला देखिल वयामुळे ऐकायला कमीच येत होते. घर भरलेलं..चार मुलं, सुना, नातवंडं. सुखात भिजलेलं आयुष्य असताना विठा आय समाधानी न्हवती.

नवरा, पोरं आपल्या विरुध्द कट रचून मारून टाकतील अशी भिती तिला वाटायची. मग सतत मिसरी लावायची. वासावरून कुणालाही ओळखायची.

'काय तिचा तेगार', 'आला बघा चाट्या' अशी बरळायची. लेकरं, सुना दुर्लक्ष करायचे. पसारा वाढला तसा राहतं घर विकून आलेले पैसे सगळ्या मुलांना वाटून दिले. जो तो वेगवेगळ्या दिशेला चाळीत राहयला गेला. येसा आय आणि अण्णा गावी आले.

जमीन कसणारे सख्खे भाऊ वाटेकरी आला म्हणून डुख धरु लागले. शेतावरनं भांडणे होऊ लागली. बांधावरचं झाड कुणाच्या हद्दीत येते यावरनं वादावादी झाली. "बाभळीच्या झाडाला पाणी कुणी घातलं" म्हणत मधला हक्क सांगू लागला. काटे असणारं झाड देखिल रक्तापेक्षा महाग झाले होते. अख्ख आयुष्य संसाराची ऊसतवार करून अण्णा थकला होता. आपल्या हद्दीतल्या आंब्याच्या झाडाखाली अण्णा झोपला होता. म्हातारा कुठं गेला म्हणत येसा आय तांब्याभर पाणी घेवून भर ऊन्हात धडपडत आली. तिला अंधूक दिसलं तोंडातून फेस येऊन मान आडवी झाली होती. तिने हंबरडा फोडला.

...अण्णा विसावा घेत होता आपल्याच मातीत.

किती सशक्त व्यक्तिरेखा...आहा! अशी दाद आपसुक उमटते!!

आधारवड – उम्या कांबळे

आई येतो......

परत कधी ????

बघुया कळवतो...त्यांना सांग गेलो म्हणुन ...

हो..तु सभांळुन जा..काळजी घे..त्यांच मनावर नको रे घेवु...वय झालय....शेवटी बाप आहे तुझा .....

हो चल...

बाप वरच्या खोलीत खीडकीतुन बाहेर जगरहाटी बघतोय....कुणाच्या करंगळीला पकडुन चिमुकली पावल चाललेत...सायकलच्या मागच्या सीटवर खंबीर हातान बळ आलय कुणाला पैडल मारायच...मुलाच्या फी साठी खालमानेन उधार मागतोय तो...मुलाला नवीन बाईकसाठी फंडातुन कर्ज मागताना तो अभिमानान उभा आहे...मुलाच्या रिझल्ट ला पेढे आणतो तो महागडे....त्याने नवीन शर्ट घेतला नाही....

आणि ती ऊभी आहे मध्येच हतबल ....

तिला कळतोय त्याचा त्याग...राग....स्वभाव...पंचवीस वर्ष काढलेत तीन त्या वेड्या पिरासोबत ....मुलाच्या लाख सांगण्यान..ती गेली नाही...त्याच्यासोबत...त्याच्या स्वप्नमहालात....ती राहीली सोबत....त्याच्या चंद्रमौली झोपडीत त्या दोघानी बांधलेय ती.....

त्याच्यासोबत पाहीलेली काही स्वप्न अजुनही पुर्ण करेल तो....विश्वास आहे तिला...ती त्या शिवाची अर्धांगी....आणि तो लढण्यास समर्थ...तत्पर...

थोडा थकलाय...तिला कळतय...

तो घाबरत नाही कसल्याच वादळाला...

तिच्या नावाचा आधारवड जोपर्यंत आहे तो भित नाही कुणाला.....

चित्तथरारक कथेचा भाग ३

पद्मालय – आसावरी देशपांडे

भाग ३

शारदा शुद्धीवर आली तेव्हा मी आणि मिहीर तिच्या जवळच होतो, डॉक्टरांनी तपासून काही औषधे दिली, त्यांच्या म्हणण्यानुसार तिच्या मनावर काहीतरी आघात झाला असावा,कसली तरी भीती अजूनही तिच्या डोळ्यात दिसत होती. साडीचा पदर दोन्ही हातानी तिने तोंडावर दाबून धरला, माझी नजर चुकवत ती खिडकीकडे एकटक पाहू लागली...तिच्या अंगावर पांघरूण टाकून मी खोली बाहेर आले. डॉक्टर मिहीरशी काहीतरी बोलत असतानाच मी बाहेर आले, डॉक्टर बोलता बोलता थांबले, एकदम शांतता पसरली, मला पाहून ते दोघे घरातून बाहेर पडले. माझ्यासमोर न बोलू शकणारा कोणता विषय असेल? मी दुर्लक्ष केले आणि पुन्हा एकदा जिना चढायला सुरुवात केली..

काल पायऱ्या चढताना ज्या अज्ञात शक्तीच्या ताब्यात मी गेले त्या शक्तीचा आज मागमूसही नव्हता.जिना चढताच समोरासमोर दोन बेडरूम होत्या. बेडरूम च्या दरवाज्यावर दोन मोठया काळ्या रंगाच्या फुल्या होत्या. दाराला कुलूप नव्हते पण खूप धड़का मारून देखील दार उघडत नव्हते. थकून मी दार उघडण्याचे प्रयत्न सोडून दिले. खाली जायला वळताक्षणी दार धाड़कन उघडले. मी गर्रकन पाठ वळवताच रातराणीच्या गंधाने तनमन धुंदावले. खरं तर खोलीची एकही खिड़की उघड़ी नसताना हा गंध आला कुठून? याचे फार आश्चर्य वाटले. मग मनाची समजूत काढली की इतके वर्ष दबून कोंड़ू न असलेल्या रातराणीला आपण मुक्त केले... कित्ती छान!

बेडरूमच्या दक्षिणेला ऐस पैस मोठी बाल्कनी होती,तशी वास्तुशास्त्राच्या नियमाविरुद्धच.... दक्षिण दिशेला यमाची सत्ता असते म्हणतात म्हणून अनेकांच्या दृष्टीने ही दिशा त्याज्यच असते. पण उगवता व् मावळता सूर्य जरी दिसला नाही तरी आकाशातली विविध रंगी दुनिया, इन्द्र्धनुष्याची नजाकत, निसर्गाच्या प्रत्येक ऋतुचा मनभावन सोहळा मला इथे टिपायला मिळणार होता. खोलीत शिरताच आपल्या पायाखाली कोणीतरी मऊशार पाय घडया घातल्यात की काय असा भास् झाला. जमिनीचा स्पर्श पायाना जाणवत नव्हता, जमिनि पासून एक दीड ईंच वरुन मी जात होते असच क्षणभर वाटलं, बेडरूमचा गुलाबी रंग तर इतका जादुई होता की मी स्वप्नच पहाते असा भास झाला.

'बाल्कनी' हे माझे घरातले सगळ्यात आवडतं ठिकाण, जसं ट्रेलर वरुन पिक्चर चा अंदाज घेता येतो तस मला बाल्कनी वरुन घराची योग्यता ठरवण्याचं वेडच होतं बाल्कनीत डोकावणारा आंब्याचा वृक्ष तर जणू काही माझ्या भेटीसाठी आसुसलेला होता. वर्षोंनवर्षिची प्रतीक्षा फळाला यावी तसा वाऱ्याच्या वेगाने या वृक्षाने मला अलिंगन दिले, आंब्याच्या मोहोराच्या गंधाने मन घुसळून निघाले,. हळूहळू मी बदलत होते. कोणती तरी अतृप्ती मनाला बेचैन करत होती. मी आतुरतेने मिहीरची वाट पाहू लागले.

शरिरातील असंख्य जाणिवांचे कोंब शरीर फ़ोडून बाहेर येऊ पाहत होते....

मनवाने अगदी सहजपणे वार्डरोब मधली लाल साडी काढली, सोबत मैचिंग अक्सेसेरी अगदी जय्यत तैयारीनिशी ती आरश्या समोर उभी राहिली, तिच्या आवडत्या सोनचाफ्याचे अत्तर लावायला ती विसरली नाही. मिहीरचे त्या उग्र वासाने डोके भणभणले,

"मनवा हे काय चाललय तुझं? आणि हे कोणाचे कपडे आहेत? कसलं ते अत्तर लावलेस फार भडक दिसतेस तू,. प्लीज बदल ही साडी. का कुणास ठाऊक पण मन खूप अस्वस्थ झाले,"

"मनवा विसरलीस का तूच मागे म्हणाली होतीस की भळभळीत लाल रंगाची साडी नेसली की मी 'हॉरर फिल्म'ची हिरोईन कम भूत दिसते"

"मिहीर, ही बेडरूम हे माझे जग आहे,तू माझ्या जगात आला आहेस"

पाठमोऱ्या मनवाचा आवाज किंचित घोगरा झाला, नजर आरश्या वर स्थिर झाली, ती म्हणाली,

"कित्येक वर्षे तुझी वाट बघतेय, आता तुला दूर नाही जाऊ देणार. आता या अत्तराची सवय कर, मला आवडतं म्हणून..." बोलताना ती उपहासाने हसली असं मिहीरला वाटले, मिहीर काही बोलणार इतक्यात मनवाने आक्रमक पवित्रा घेतला, मनवाचे वागणे त्याच्या आकलना पलीकडचे होते.आणि अखेरीस तिला हवे तेच झाले.

"ती मिळवत गेली, आणि तो शेवटपर्यंत सोसत राहिला..."

मिहीरला तिच्यातला बदल बिलकुल आवडला नाही पण तो गप्प बसला तिचा इतका भेसूर चेहरा त्याने आजपर्यंत कधीच पाहिला नव्हता...

मिहिर

काल रात्री ची मनवा मला वेगळी का वाटते? मनवाचे बेताल वागणे, बोलणे, हवं ते मिळवण्याचा क्रूर व्यवहार. इतक्या खालच्या पातळीवर मनवा कशी काय जाऊ शकते? की मीच अवास्तव आदर्शवादा मधे अड़कलो आहे? काहीतरी चुकतय पण नेमके काय आणि कसे तेच कळत नाही.

कंबरे पासुन डोक्यापर्यंत एक शीर सणसणली. शरिरावर ताण आलाच होता पण त्याहून जास्त मनावर आला. या एका रात्रीमुळे कित्येक रात्रिचेचे संदर्भ गळून पडले. चुकीच्या गणिताची उकल चुकणारच,पण बरोबर असणाऱ्या गणिताची उकल चुकीची का ठरावी? की हा माझाच भ्रम आहे? नुक्त्याच उगवलेल्या सूर्याचा कोवळेपणा देखील विस्तवाचे चटके देत होता,. मी खिड़की बंद केली, शेजारी मनवा नव्हती, मी कॉट वरून उठलो, सपासप पाण्याचे फटकारे चेहऱ्यावर मारले, थोड़े फ्रेश वाटू लागले. तेवढ्यात नजर कॉट समोरच्या सागवानी कपाटाकडे गेली. कपाटाच्या काचेतून काहीतरी लाल रंगाची वस्तू चमकताना दिसल. ,दाराकड़े जाणारी पावले थांबली, माझे कुतूहल मला खोलीतून बाहेर जाऊ देत नव्हते. रातराणीच्या गंधाने एकाएकी झड़प घातली. कपाटाची दारे आपसुकच उघडली. मी लाल वस्तू अलगद बाहेर काढली. लाल कापड त्या वस्तूपासून वेगळे केले. त्यात एक डायरी होती लाल रंगाची. डायरीचे पाहिले पान उलटताच .....

त्याच्या चेहर्यावरचा रंग उडाला पांढार्या फटक चेहऱ्यावर भीतीचे गडद सावट आले, डोळे पानाभोवती फिरत होते, चेहरा घामाने डबडबला होता.

काल रात्रीच्या मनवाच्या विचित्र वागण्याच्या रहस्याची उकल त्याला झाली, आता त्याचे हात थरथरु लागले. हातावर घाण पडली की जितक्या तत्परतेने हात झटकल्या जातो त्याच तत्परतेने त्याने डायरी फेकली. जीवाच्या आकांताने तो दाराकडे धावला. दाराला कुलूप लावले,. दोन तीन वेळा दार बंद केल्याची त्याने खातरजमा केली आणि धाड़धाड़ जिना उतरुन जिन्यावरून खाली आला.... अवघ्या वीस पायऱ्या उतरुंन त्याला धाप लागली होती... आणि डोळ्या समोर घिरट्या मारणारे ते शब्द.... क्रमशः

वर्षाची नुक्कड वर पोस्ट होणारी ही पहिली कथा आहे. सर्व विभ्रम मानसिक आणि शारीरिक पातळीवरचे तिने छान टिपले आहेत.

आवर्त - वर्षा विद्याधर चोबे

कोर्टात विभक्त होण्याबाबतचे अॅफिडेवीट रितसर दाखल केल्यानंतर आज पहिल्यांदाच नकोश्या वाटणा-या कोर्टाच्या त्या विशाल इमारतीच्या व-हांड्यात आम्हा दोघांची नजरानजर झाली.

पण चेह-यावर नेमका कोणता भाव आणावा हे न उमगून अनोळखी नजरेनेच एकमेकांना टाळत आम्ही चटकन विरुध्द दिशेने वळलो. तेवढ्यात या घालमेलीस दिलासा म्हणून की काय, कधीचं आभाळात दाटून आलेलं मळभ टपो-या थेंबातून खाली आलं...

जीवनात आलेल्या अनेक बेसावध क्षणांना तोंड देण्याची सवय अंगवळणी पडल्याने धुवांधार पावसाच्या तुषारांना निर्भयपणे झेलत मी व-हांड्यातील कोप-यात एकाकी पडलेल्या बाकावरची धुळ झटकून त्या निर्जीवाला जीवाचा आधार बनवलं आणि आत सुरु असलेल्या जोडप्यांच्या पुका-यात माझ्या नावाच्या पुका-याची वाट पाहत घटस्फोटासाठी येणा-या त्या सपाट चेह-यांना वाचण्याचा निष्फळ प्रयत्न करीत राहिली...

अर्ध्या अर्ध्या तासात पांढ-या लाल पोषाखातला टोपीवाला शिपाई नावांचे पुकारे करीत होता ****हाजीर हो ऽऽऽ !

मध्यावर आलेला पावसाचा ऋतू तृप्तीचे हुंकार मिळवत असताना इकडे आमचा संसार शेवटच्या घटका मोजत होता...संततधार पावसाने माझ्या अंगात हुडहुडी भरली होती सकाळपासून पोटात काही नसल्याने अन् वैचारीक आंदोलनानं मरगळ अजूनच वाढली होती.

व-हांड्यातून कोर्टाच्या आवारात दिसणा-या टपरीवरील गरम भज्यांकडे व वाफाळणा-या चहाकडे मन ओढत होतं.पाऊस कमी होताच एखादी प्लेट भजी आणि एखादा कट चहा पोटात रिचवावा या विचाराने मी पर्समधे डोकावलं.भजी खाल्ली तर परतीच्या तिकीटाला पैसे उरणार नाही हे लक्षात येताच फक्त चहाच आपल्या दुर्देवी नशिबाला लाभेल हा विचार करत कमी होणा-या पावसाकडे नजर टाकली.

पाऊस थांबला,पण त्याचं अस्तित्व राखून ठेवणा-या वळचणीतून टपकणा-या थेंबातून वाट काढत मी टपरीकडे वळली.

पर्समधला चिल्लर खुर्दा देत "भैय्या एक कट चाय "असे म्हणायचा अवकाश की,चायवाल्याने चहानी भरलेला बिन कानाचा मळकट कप पुढे केला. ' ‘नव-याने काही खाल्याशिवाय बायकोने काही खाऊ नये' हा संस्कार नको त्यावेळी आठवला. कपाला भूकेने व्याकूळ ओठ लावण्याआधी पुका-याकडे लक्ष देऊन असलेल्या सुधाकरकडे माझी नजर गेली "त्याने काही खाल्ले असेल?" क्षणात मनात आलेला विचार अंगावरचे झुरळ झटकावे तसा मी लगेच बाजूला सारला. गरम चहाचा कप पोटात रिचवला तेव्हा कुठे शरीरात थोडी उब जाणवू लागली.

कोर्टातून आपल्या नावाचा पुकारा होण्याची माझी उत्कंठा आता शिगेला पोहचली होती ....

दिवस अर्धा-अधिक कलला तरी आमच्या नावाच्या पुका-याचा पत्ता नव्हता. पावसाची उघडझाप चालूच होती.थंडीमुळे हातपाय गारठत होते.अंगाभोवती पदर लपेटून निरुपायास्तव एकाच ठिकाणी उठबस करुन मी पुरती कंटाळली. अनोळखी चेहऱ्याचं न्याहाळणं दिसत असतानाही मला कुणाशी बोलावं वाटेना मी मनाच्या डोहात आवर्त होऊन फिरत राहिली...

ब-याच वेळापासून माझी तगमग बघणारा कोर्टातला एक वयस्कर शिपाई माझ्याजवळ येऊन मोठ्या आस्थेनं म्हणाला,"पोरी आज फायनल तारीख हाय का? पावसाचा रंग बरा नाय, एकलीच आली असशीन तं, तुमच्या गावखेड्यावर जायले रातच व्हईल.....!" मला आजच्या आजच संसाराला पूर्णविराम देऊन गावी परतायचे होते...स्वतःच्याच विचारात गुरफटत मी त्याला कसंनुसं "हो, होऽ काका " एवढंच म्हणू शकली...

पावसानं पुन्हा रागदारीत गायला सुरुवात केली. ताड ताड वाजणारा पाऊस दिवसावर अंधाराचे आक्रमण लादत होता. दोघांच्याही मनातल्या प्रश्नचिन्हांची घुसमट अधिकच गहिरी करत होता.

सुधाकर सुन्नपणे एक नजर सुमीकडे टाकून पावसाकडे बघत पाठमोरा उभा राहिला...काही दिवसांपूर्वी त्याची अर्धांगिनी म्हणुन वावरणारी सुमी आज कागदोपत्री परकी होणार....! का? कशामुळे? हे प्रश्नच या क्षणाला गौण होते. समांतर विचारांच्या वाटांचा मेळ कुणीतरी वाकल्याशिवाय होणारा नव्हताच...

कोर्टाची वेळही संपत आली.काळे कोट घातलेले वकील अन् पांढ-या पोशाखातील कर्मचारी फाईल्स घेऊन इमारतीच्या बाहेर पडताना बघून तिरीप बुडतीला गाव वेशीवर उडणा-या कावळ्या बगळ्यांचे थवे डोळ्यापुढे येवू लागले....

लंगड्यालुळ्या कमजोर गायी बैलांनी कळपाच्या मागंमागं चालावं तसं आम्ही दोघं गर्दीच्या मागून अबोल परत निघालो. चालताना सुधाकरचे डोळ्याच्या कोनातून माझ्याकडे कटाक्ष टाकणे मला चुकविता आले नाहीत...सुकलेल्या डोहात निर्माण झालेल्या नक्षीतही ओलावा असतोच !तोच भाव मला सुधाकरच्या नजरेत दिसला.

माझ्याही मनातला डोह सुधाकरच्या पाठमो-या आकृतीकडे बघत विषण्णतेनं उसासला अन् तळाच्या घुसळणीतून ताज्याच मोडू घातलेल्या संसाराचा भूतकाळ डोळ्यासमोर चलचित्राप्रमाणे येवू लागला....

संसार फक्त दोघांचा की दोन घरांचा? शरीरसंबंधाचा की अहंकाराचा? मानसन्मानाचा की नात्यागोत्यांचा? की फक्त तडजोडीचा? की ...?....?

स्त्रीचं नव-याच्या घरात वाजत गाजत उंबरा ओलांडणं आणि संसार मोडला की, उपऱ्यागत....मनाचं भेलकांडणं अन् पदराचं भिजणं आता तसं नेहमीचच पण आज 'त्या' च्या उपस्थितीत पावसानं तिच्यात जरा जास्तच काहूर माजवलं होतं....एकवार...फक्त एकवार....पण....! "सुमेऽऽ अंऽ सुमतीऽ तू... तुम्ही...." ऐनवेळी सुधाकरला तिच्या नावाचं संबोधनच सुचेना..

ओळखीच्या हाकेनी मी भानावर आली. पण सुधाकरला असं समोरासमोर पाहून दचकलीच.... "वकीलाने आताच सांगितले आज काम होणार नाही.उद्याची तारीख दिली आहे."

सुधाकर गडबडीत बोलत होता. मग एका दमातच म्हणाला "आता नदीचं पाणी वाढलं असेल आणि गावाकडं जाणा-या मोटारीही जाणार नाही. तेव्हा गावाकडे जाणं आता धोक्याचंच आज कुठंतरी मुक्काम करुन, उद्या काम आटपून जा गावाकडे" त्याचा माझ्याप्रती आलेला तो काळजीचा स्वर मला सुखावून गेला. पण स्वतःला सावरत कोरडेपणा जपत मी म्हणाली

"इथं आपली हक्काची नातीच कोरडी पडली आता कुणाकडं थांबू? तसंही अगदी रक्ताच्या नात्यातलं कुणीच नाही या गावात."

"माझ्याकडे थांब" तो ओशाळल्यागत बोलून गेला मग माझ्याकडे न बघता पुटपुटला

"ते काहीही असो पण माणूसकी म्हणुन तरी या पावसात तुला अशी एकटीला सोडून .....!"

मी साशंकतेनी त्याच्याकडे बघतच राहिली.... "पण...?" मग क्षणभराने नाईलाजास्तव किंवा कोणत्या ओढीनं त्याच्या मागे निघाली ते माझं मलाही कळेना.अगदी सप्तपदीच्या पावलांसारखीच निमूट....

प्राप्त परिस्थितीत पाऊसही मुका झाला होता.

लग्नानंतर आलेला पहिलाच सण 'आखाडी.' त्यासाठी सुधाकर मला माहेरी पोहचवून देतानांचा तो हटवादी पाऊस नेमका या क्षणी आठवून अश्रुंच्या रुपात खळकन गालावर आला.कदाचित सुधाकरलाही....! क्षणैक नजरानजर होताच आम्ही वास्तवात येवून परत आवर्ताच्या शुन्यात गेलो.

आयुष्यातले असे क्षण कधीच पुसट होत नाहीत.त्यांच्याशी निगडीत असो किंवा नसो त्या क्षणावर त्यांची नावं कोरलेली असतात.म्हणूनच ते क्षण असे रुंजी घालत येतात.

घर जसजसे जवळ येत गेले तसतशी आठवणींची वावटळ दोन्ही मनात उठू लागली.ती थोपवणे आता तरी शक्यच नव्हते.यांत्रिकपणे दोघेही अंगणात आलो.हे घर सजवताना मी हौसेने लावलेले झाड न् झाड सुधाकरने जोपासलेले दिसत होते पण आता कायमचं नातं तोडायचंय या सर्वांशी.काहीच स्पर्शू द्यायचं नाही मनाला अशा निश्चयानं आलेला आवंढा गिळीत मी त्यापाठोपाठ आत शिरली पण दारातला मोगरा वावटळीला उधाण देवून गेलाच.

पावसानेही आता मनमोकळ्या थैमानाची री ओढली....

"तू थांब मी बाहेरुन काहीतरी खायला घेवून येतो" घरी कुणी पाहुणा आल्यागत सुधाकर माझ्याशी बोलला.

"एवढ्या पावसात? कशाला? घरी काही असेल तर करते मी सैपाकाचं..." मी ही जणू या घरावर अजूनही माझी सत्ता कायम असल्यागत बोलुन गेली....

थोड्या वेळातच स्वयंपाकाचा सुवास घरात सर्वत्र रेंगाळला.पण प्रतिक्रियेचा प्रश्न नव्हताच.पोटात दोन घास ढकलणे हाच उद्देश ठेऊन दोघांनीही जेवण उरकलं...

अन्नानं पोट भरता येतं हे जरी खरं असलं तरी तनमनाची भूक भागवणा-या सुखी संसाराचा रांधा आम्हाला जमला नव्हता हे सत्य,पावसानंतरच्या निरव शांततेत रातकिड्यांच्या किर्रऽ किर्रऽऽ आवाजाइतकेच वेदनेचं रान माजवणारं ठरलं होतं.

जेवणानंतरची आवराआवर नेहमीप्रमाणेच उरकतांना मनाच्या वेदनेचे हिंदोळे वेग धरत होते.यात सुखाचे क्षण किती होते ह्या विचारातच मी कामं आटोपली सुधाकरही स्टुलावर बसून आपल्या जीवनातील चुकलेली बेरीज वजाबाकी तपासत असावा कदाचित...

मी ओले हात पदराला पुसून पदर नेहमीसारख्याच सवयीने कमरेभोवती घट्ट लपेटून खोचत असतांना सुधाकरची पुरुषी नजर माझ्या अर्ध उघड्या कमरेचा वेध घेतेय असे जाणवताच परक्याप्रमाणे मीही अंगभर पदर लपेटून घेतला आणि चटईवर बसली.सुधाकरही गोंधळून खिडकीत नजर वळवून घेत सावरला.

मनात आठवणीची वावटळ जरी उठलेली असली तरी चुकांच्या परिमार्जनाची वेळ कधीचीच निघून गेली होती...

एखाद्या आश्रिताला एका रात्रीपुरता दिलेला आसरा होता तो...

निःशब्दता पसरवत आत बाहेर पाऊस लय धरत होता. दिवसभराच्या अबोल सहवासानं आमच्यातला कठोरतेचा साकव थोडातरी साधला गेला होता का? नकळे...पण आजची रात्र...स्वतःच्या घरातले हे अनोळखी क्षण...एकमेकांच्या बाहुपाशात जागवलेल्या कितीतरी रात्रीचा साक्षीदार असणारं हे छत आज दोघांच्याही डोळ्यात टक-टक जागणारी रात्र विस्मयानं बघत होतं.

माझी नजर एकटक खिडकीबाहेरच्या काळ्याकुट्ट अंधाराला व तेवढ्याच शांत असलेल्या वा-याला न्याहाळत मनात निर्माण झालेल्या आवर्तांना शांत करण्याचा प्रयास करीत होती. ते शांत होत नव्हतेच उलट गुणाकाराच्या पटीने वाढत होते. आतापर्यंत शांत असलेल्या वा-यानंही माझी साथ सोडून त्या धसमुसळ्या पावसाची साथ धरली.वेड्यावाकड्या वा-यासह उधाणलेल्या पावसामुळे खिडकीच्या तावदानांची आंदोलने वाढली.पावसाच्या झडपा आत येवू लागल्या.त्यांना थोपवण्यासाठी आम्ही झटकन खिडकी लावायला गेलो...

दोघांच्या प्रयत्नाने खिडकीची आंदोलने थांबली खरी. पण या प्रयत्नात एकमेकांना झालेल्या ओळखीच्या स्पर्शाने शरीरात निर्माण झालेल्या आवेगाचा वेग प्रकाशाच्या वेगापेक्षाही गतिमान झाला.

अशा कल्लोळात कित्येकदा माझ्या धपापणा-या काळजाला सुधाकरने सावरले होते.आणि मीही कोकरागत त्याच्या आश्वासक मिठीत निःशंक शिरले होते.

तेवढ्यात सर्वांग थरारुन सोडणारा ढगांचा भेसूर गडगडाट...त्यापाठोपाठ दूरवर उठलेला डोळे विस्फारुन टाकणारा वीजेचा लोळ...माझं भयकंपीत होऊन त्याच्या आश्वासक मिठीत शिरणं...गारठ्याला उबेचं हवं असणं....आणि मग दोन शरीरांचं बेभान स्पर्श भाषेत निःशंक व्यक्त होणं...या क्षणाला विजयी करण्यासाठी घरातल्या विजेचंही गुल होणं...बघता बघता काळ्याकुट्ट अंधारात तात्पुरते का होईना उद्याच्या वर्तमानाच्या आवर्ताचं गडप होणं...स्वतः जिंकल्याच्या आवेशात रात्रभर पावसानं घनघोर होऊन बरसणं...

नव्या दिवसाच्या प्रारंभाला सूर्याचं येणं तसं नित्याचंच आज त्याच्या स्वच्छ किरणांमुळे रात्रभर धो-धो कोसळणा-या पावसाचा एकही अंश निरभ्र आकाशाने जपला नव्हता असं जाणवत होतं...निसर्गाच्या कठोरतेला आज मानवी स्वभावाचीही जोड मिळाली.जणू काही घडलेच नाही असे भासवत वर्तमानाला पूर्वनियोजित भविष्याकडे सहज ढकलत न्यावं तशीच परिस्थिती घरातलीही....

वाटलं,रात्रीच्या पावसाने नशिबातले पुढील अश्रू सुखावतील पण...पावसाचा प्रयत्न पूर्णतः फसला होता. क्षणभर दाटून आलेलं दोघातलं आभाळ कोसळून वाहून गेलं होतं...

दोन वेगळ्या वाटांवरचे ऋतू आता कोरडेच जाणार याचं भाकीत वास्तविकतेत आणून,आम्ही दोघेही घराच्या पाय-या कायम मागे सोडून कोर्टाच्या पाय-या चढू लागलो...

काल दिवसभर कानात प्राण आणून स्वतःच्या नावाच्या पुका-याची वाट होती. पण आज तो पुकारा वज्रासारखा परजला होता ....

" सुधाकर सुमती ****हाजीर होऽऽऽ! "

सुनीतची ही पहिली लघुतम कथा....आहा!

भाकरीचा चंद्र – सुनीत काकडे

पाठीवरच्या गोणीमधे जमा केलेल्या प्लास्टीकच्या पिशव्यांमधे भाकरीचा चंद्र शोधण्यातंच तिचं बालपण गेलं... मधुचंद्रासाठी नवऱ्याने आणलेल्या गजऱ्यापेक्षा, गजऱ्याच्या पिशवीतच तिचं भविष्य तिची वाट बघत होतं...

पोटं बदलली तरी भुक मात्र तिच होती...