बाळाचा एक एक अनुभव म्हणजे खणखणीत बंदा रुपया आहे...
बाळा – संजन मोरे
२
हातावर पाणी पडलं, तशी दोन्ही पोरं उधळली. उम्याला अजून तीघं येवून मिळाली. कॅनॉलची पलिकडची कड धरून ते चालत राहिले. मातीच्या भरावाचा तीव्र उतार, काटेरी बाभळीच्या जाळ्या. त्याच्या पलिकडे उसाची शेतं. जांभळाची झाडं, असा प्रवास करत, एक आडवं तिडवं पसरलेलं उंबराचं झाड लागल्यावर ते कॅनॉलचा उतार उतरून खाली आले. उंबराच्या बुंध्याला हात लावून पाया पडले. मग खारोटीसारखे सरसरत वर चढले. हा एकटाच खाली राहिला. “ बाळा ..ये की वर ..मस्त उंबरं पिकली हायीत.” शेलकी उंबर हेरत उम्या म्हणला.
“ उमाकांत ..मला झाडावर चढता येत नाही रे .. “ बाळा लाजला .
“ अरे ...त्यात काय विशेष ? ..मी शिकवतो तूला .. “ उम्या सरसरत खाली आला. मग त्याने झाडावर चढायचे प्रात्यक्षिक करून दाखवले. बाळा खोडाला धरून वर चढण्याचा प्रयत्न करू लागला.हळू हळू जमू लागल्यावर मग, वरच्या बेचक्यात तोल सावरत फांदीला गच्च धरून बसून राहिला. पोरं फांद्या फांद्याने सरसरत होती. वरच्या फांदीला हाताने धरून खालच्या फांदीवरून चालत पार शेंड्यापर्यंत जात होती. मग माकडासारखी खालच्या मोळाच्या गवतात उडी घेत होती. फांदीला लोंबकळत झोके घेत होती. पैरणीच्या वट्यात लालभडक पिकलेली उंबरे घेवून उम्या त्याच्या जवळ आला. दोघे मग खाली उतरले. खालच्या टोचणाऱ्या गवतात बसले. मग पिकलेलं उंबर उघडून आतल्या मुंग्या फुकून, चिलटं उडवून लावून, उंबर खायला उम्याने त्याला शिकवले. अंजीरासारखी रसरशीत गोड उंबरफळे बाळाला खुपच आवडली. मग ते गवतावर लोळले. पोरांनी त्यांच्या अंगावर धपाधप उड्या मारल्या. मग गवतावरचा खेळ सुरू झाला. पोरं एकमेकाच्या अंगावरून हवेत उड्या मारायचा खेळ करू लागले. बाळाला हे नविनच होते. त्यानेपण जमेल तशा गवतावर वाकड्या तीकड्या उड्या मारल्या. तोवर एकाने उस मोडून आणले. मग गवतात बसून सगळे उस खावू लागले. उम्याने बाळाला उस सोलून दिला. लांबची लांब अखंड चोय काढायला शिकवले. तोवर दुसर्याबने लिंबोणीच्या बागेतून रसरशीत पिवळी लिंबे आणली. लिंबे फोडून ती सोललेल्या उसाला चोळली, मग सगळे त्या रसाळ उसाच्या गराचा आस्वाद घेत, चोयट्या चघळून टाकू लागले. प्रत्येकाच्या पुढ्यात चोयट्यांचा घमेल्यायेवढा ढीग साचला.
मनसोक्त उस खावून झाल्यावर ही वानरसेना पुढे सरकली. परत भराव चढून कॅनॉलवर आली. आता कॅनॉलचा भराव कावळीच्या जाळीने गच्च झाला होता. कॅनॉलच्या कडेला एक लांबशेपटीचा काळा कुळकुळीत पानकोंबडा भक्ष्य टीपत होता. यांची चाहूल लागल्यावर तो वेगाने पळत वर आला अन कावळीच्या जाळीत घूसला. नाईकाचीच पोरं ती. बाळाला कॅनॉलवरच ठेवून ती जाळीकडे पळाली. कावळीच्या लवचिक फांद्या एकमेकात गुंतून एक जाळीदार मंडप झाला होता. चारही जण चारी बाजूने भिडले. जाळी आवळत आवळत पुढे घूसत राहिले. पानकोंबडा मुरून अंग चोरून बसला होता. पोरं जवळ आली तसा तो एका डुबूळक्यातून पलिकडे निसटू लागला तोवर एका पोराने सूर मारून त्याला गच्च धरला. कोंबडा फडफडला. तीन चार पीसं उचकटली गेली. दोन्ही हातात शिकार धरून ते पोरगं जाळीतून बाहेर आलं. उम्याने मग जवळ पडलेल्या एका चिंधीने त्याचे दोन्ही पाय घट्ट आवळले. मग ते निळं सावळं पाखरू घेवून पोरं वर आली. बाळाला हे पण नविनच होतं.पण पक्षी बघून बाळा हरखला. बाळाने भीत भीत त्या पक्षाला हात लावला. त्याचा तेलकट तजेलदार रंग अन चकचकीत काळी निळी पिसे बाळाला खुपच आवडली. त्या पक्षाला हळूवारपणे दोन्ही हाताच्या मुठीत जपत बाळा त्यांच्याबरोबर चालू लागला.
“ उमाकांत ...याला आपण पाळू या का ? “ बाळाने उम्याला विचारले.
“ ये येड्या ...तेला पाळाय साठी न्हाय खायासाठी धरलाया.पाळून त्यो रहाणार न्हाय ..कवाच जाईल उडून … त्या पेक्षा त्याला भाजून खावू ..त्या तीथं चगाळबी दिसतंय ..पखाडं सोलून व्हरपळून खावू,मस्त लागंल.” पान कोंबड्याचा शिकारी पोरगा म्हणला, तसा बाळा रडवेला झाला. गप्प चालू लागला.
“ उमाकांत ..नका ना मारू त्याला. किती सुंदर पक्षी आहे. खाण्यासाठी कशाला त्याचा जीव घ्यायचा. “ बाळाचा त्या पाखरावर जीव बसला होता.
एव्हाना सगळा प्रकार त्या शिकारी पोराच्या ध्यानात आला होता. शिकार हातची जाण्याचा संभव निर्माण झाला होता. तो बाळाच्या जवळ येवू लागला. बाळानेही ते ओळखले.
“ उमाकांत ..सांग ना त्याला …” म्हणेपर्यंत ते पोरगं बाळाला भीडलं. दोघांची झटापट सुरू झाली. बाळाला ते पोरगं चेलमडू लागलं. पण त्याही स्थीतीत बाळाने त्या पक्षाच्या पायाची चींधीची दोरी सोडवली, पक्षी हातातून निसटला.धडपडत, फडफडत कॅनॉलच्या पाण्याकडे गेला, मग हवेत झेपावला. कॅनॉलच्या पाण्यावरून उडत पलिकडच्या तीरावरून मग नजरेच्या टप्प्याच्या बाहेर दूर उडत गेला.
उम्याने सोडवेपर्यंत चिडून जावून त्या पोराने बाळाला लाथा बुक्क्याने तूडवले होते. सोडवले तरी पोरगं चिडून शीव्या देतंच होतं. उम्याने मग त्या पोराला जरब दाखवली. शांत केलं. बाळाचं अंग खरचटलं होतं. उम्याने मग त्याचे कपडे झटकले. हाताला धरून कॅनॉलच्या पाण्यात उतरवले. बाळाने मग हात पाय धूतले. सगळं अंग चूरचूरत होतं. पोरं मग माघारी फिरली. ते पोरगं अजून घुश्शातच होतं. दूपार झालीच होती. उम्याची आई पोरांचीच वाट बघत होती. पोरं घरला आली…..
“ उमाकांत ...मी जातो रे .. “ म्हणत उम्याला बोलण्याची सवडही न देता, बाळा झपाट्याने घराकडे सटकला . त्याच्या डोळ्यासमोर, उम्याच्या ताटात पंख उलगडलेला पानकोंबडा दिसत होता. अन लेकरू बरबाट न खाताच निघून गेलं म्हणून उम्याची आई हळहळत होती…......